De eerste Dam tot Damloop was het resultaat van een ludieke actie

De Dam tot Damloop werd in de zomer van 1959 verzonnen, na een ludieke protestactie. De actie had succes en leidde tot de versnelde aanleg van de eerste Coentunnel.

Burgemeester Franken van Zaandam en radioreporter Dick van Rijn, via.de fotocollectie Anefo.

De jaarlijks terugkerende Dam tot Damloop is sinds 1985 een hardloopwedstrijd van 16,1 km lang en loopt van de Prins Hendrikkade in Amsterdam naar de Peperstraat in Zaandam. Maar de eerste race – die in 1959 plaatsvond – tussen de twee steden had niets met hardlopen te maken. Deelnemers moesten toen een parcours van de Zaanse Dam naar de Amsterdamse Dam afleggen, waarbij alle mogelijke voer- en vaartuigen geoorloofd waren

Het evenement, toen nog Dam-Dam-race genaamd, was een initiatief van de gemeentebesturen van Amsterdam en Zaandam. Het was een ludieke protestactie die was gericht tegen de nationale overheid die in hun ogen in gebrek bleef bij het creëren van een goede verbinding tussen Amsterdam en Zaandam. De gemeentebesturen wilden met hun actie, die op 27 augustus 1959 plaatsvond, druk uitoefenen op de rijksoverheid om de Coentunnel snel aan te leggen.

Kozakken, kamelen en een burgemeester in een duikpak

Tijdens de race en de voorbereiding ervan konden toeschouwers onder meer genieten van exotische kamelen en vrolijk uitgedoste Kozakken. Burgemeester Franken van Zaandam liep zelf een deel van het tracé in een duikerspak over de bodem van het Noordzeekanaal. Daar waar alle andere deelnemers vanuit Zaandam vertrokken, vertrok de burgemeester van Zaandam overigens vanuit Amsterdam. Verschil moest er zijn. Zo staat er dan in de Leeuwarder Courant: ‘De Zaandamse burgervader, gekleed in een rubber kikvorsman-kostuum en in gezelschap van de radioreporter Dick van Rijn, verscheen aan de start in Amsterdam. Beiden hielden een grote handdoek voor zich uit met de slagzin De Zaanstreek is een tunnel waard. ‘

De burgemeester reed eerst in zijn duikpak in zijn auto naar het Noordzeekanaal, om daar vervolgens kopje onder gaan. ‘Burgemeester Franken van Zaandam, die om kwart over tien per auto van de Dam startte is tot nu toe de meest spectaculaire deelnemer in deze race met zijn tocht over de bodem van het Noordzeekanaal, die twintig minuten duurde. Om precies vijf minuten voor elf kwam hij weer boven water op. Om half twaalf precies kwam burgemeester G. J. D. Franken op de Dam van zijn gemeente aan, waar hij hartelijk werd verwelkomd.’

Verkeersboetes

Verder deed er nog een keur aan bekende Nederlanders mee aan de wedstrijd, zoals dichter Simon Vinkenoog en tekenaar Opland. Winnaar van de race werd de 32-jarige Wout Bruynzeel met een tijd van 10.25 min. Hij maakte gebruik van een speedboot. Diverse deelnemers werden overigens gediskwalificeerd wegens…bekeuringen.

Dick van Rijn in aktie. Als passagier van een raceboot steekt hij het Noordzeekanaal over. Via de fotocollectie Anefo.

In het Nieuwsblad van het Noorden staat op 28 augustus 1959: ‘Twee deelnemers maakten een snellere tijd dan Wout Bruynzeel, namelijk de 17-jarige kantoorbediende van een accountantskantoor, die met behulp van een trein tot Hembrug een tijd noteerde van 9 min. en 18 sec, doch tijdens de rit per motor van Hembrug naar Zaandam bekeurd en derhalve gediskwalificeerd werd.

Hetzelfde overkwam de heer J. Poulain uit Zaandam, die ’s avonds voor de Bruynzeelfabrieken met een motor uit Zaandam startte, maar op weg naar het Noordzeekanaal, waar een speedboot hem wachtte, wegens te hard rijden bekeurd werd. Zijn tijd na aankomst in Amsterdam bleek te zijn 9 min. en 28 sec.’ Gek doen in het Nederland van de jaren vijftig was leuk, zolang de wet maar niet werd overtreden!

De ludieke sportprotesactie sorteerde effect: de tunnel kwam er. Op 21 juni 1966 opende toenmalig koningin Juliana de Coentunnel. Het zou vervolgens dus nog een kleine twintig jaar duren, voordat de eerste hardloopwedstrijd door deze tunnel zou plaatsvinden.

‘Het kwam op als een wilde gedachte, maar het was een gouden idee: het organiseren van een hardloopwedstrijd door de IJtunnel tussen de “Dammen” van Zaandam en Amsterdam’, zo zei Cees Lansbergen, de bedenker van het evenement in 1981. Deze wilde gedachte heeft uiteindelijk geresulteerd in een van de populairste hardloopevenementen van ons land.