De pech van de Jamaicaanse grootmoeder van de sprint

De Jamaicaanse Shelly-Ann Fraser-Pryce heeft op het WK atketiek voor de vijfde keer goud gewonnen op 100 meter. Haar landgenoot Merlene Ottey werd weliswaar nooit wereldkampioen op dit onderdeel, maar won in totaal wel veertien medailles tijdens zes wereldkampioenschappen. Daarmee is ze de meest succesvolle atleet op een WK. De Jamaicaanse ‘grootmoeder van de sprint’ greep op enkele grote toernooien helaas nèt naast het goud: ze grossierde vooral in bronzen plakken.

Merlene werd op 10 mei 1960 in Cold Spring op Jamaica geboren als vierde van zeven kinderen van het echtpaar Ottey. Toen ze tijdens de Olympische Spelen van 1976 naar de radio luisterde, kreeg ze het atletiekvirus goed te pakken. Live hoorde ze hoe de Jamaicaan Don Quarrie naar goud op de 200 meter sprintte. In februari 2001 zei ze hierover in de Volkskrant: ‘We zaten thuis aan de radio gekluisterd. Met mijn oudere zusje Beverly gingen we ’s ochtends, voordat we naar school moesten, hardlopen.’

Blootsvoets werd er getraind, met de schema’s van de Amerikaanse sprinter Charly Green die afkomstige waren uit een boekje dat moeder Joan had gekocht. Pas in 1978 kreeg Merlene goed atletiekschoeisel. ‘Ik won een wedstrijd in Kingston en daarmee een paar sportschoenen. De baan was door de zon zo heet geworden, dat ik op mijn blote voeten wel snel móest lopen.’

Doping relativeert

Haar sportcarrière kwam echt goed op gang toen Merlene in 1979 van de Universiteit van Nebraska een studiebeurs kreeg en naar de VS emigreerde. In dat jaar won ze haar eerste serieuze medaille: brons op de 200m tijdens de Pan-Amerikaanse Spelen.

In het begin van haar carrière verloor Merlene grote wedstrijden vooral van loopsters uit de DDR. Gezien de vele dopingperikelen rond de Oost-Duitse sporters, kan ze die periode nu goed relativeren: ‘Na de val van de Muur ben ik mijn bronzen en zilveren medailles met andere ogen gaan bekijken.’

Hierna waren het Florence Griffith, Gail Devers en Marion Jones die haar dwarszaten. Devers was zelfs een ware een plaaggeest. Zowel tijdens het WK van 1993 als de Spelen van 1996 eindigde Merlene aanvankelijk gelijk met de Amerikaanse op de 100m.

Kapsel bepaalt kleur medaille

In 1993 finishte Merlene zoals het hoorde: met de borst vooruit gedrukt. Devers smeet daarentegen het hoofd omlaag en duwde als eerste de haarbos over de finishlijn. De kapsels van de beide atletes waren beslissend voor winst. Het haarknotje van Devers maakte het afstandsverschil dat haar van Ottey scheidde. De jury riep Devers uit tot winnaar. Het verschil: één honderdste van een seconde.

Drie jaar later was het hetzelfde liedje, al was het verschil nog kleiner. ‘Als het om het hoofd gaat, dan heeft Gail inderdaad gewonnen’, aldus Merlene. ‘Maar als de borst telt, ben ik de winnares.’ Devers won de race volgens de wedstrijdleiding. Het verschil: één duizendste van een seconde.

Vooral de olympische nederlaag deed Merlene pijn. ‘De grootste teleurstelling in mijn carrière. Maar ach, als ik olympisch goud had gewonnen, was ik veel eerder gestopt.’

The Lady in Bronze wordt ze genoemd, vanwege de medailles die ze het meeste won. Maar zilver en goud waren wel degelijk ook haar deel. Veertien medailles tijdens zes WK’s, waaronder twee gouden op de 200 meter. En tijdens zes verschillende Spelen won ze zeven medailles: viermaal brons en driemaal zilver.

De atletiek is tijdens haar carrière wel enorm veranderd. ‘We worden tegenwoordig gelijkwaardig behandeld. Prijzengelden zijn identiek, de media hebben net zoveel aandacht voor mannen als vrouwen. Dat zie je in weinig andere sporten, het tennis misschien uitgezonderd.’

Slovenië

Omdat de jaren begonnen te tellen en de concurrentie van jonge Jamaicaanse sprintsters toenam, nam Merlene in 2002 via haar Sloveens coach Srđan Đorđević de Sloveense nationaliteit aan. Zo kon ze zich makkelijker kwalificeren voor internationale toernooien: Slovenië telt immers weinig sprintsters.

Als Sloveense strandde ze in 2004 op de Spelen van Athene in de halve finale van zowel de 100m en als de 200m. Het was haar 52ste olympisch race.

In 2008 deed Merlene nog een laatste poging om zich te kwalificeren voor de Spelen van Peking. Op de 100 m kwam ze helaas 0,28 seconde te kort voor de vereiste limiet.