Tinus Osendarp verkeerde al voor de Tweede Wereldoorlog in NSB-kringen

Ruim drie jaar vóór de Duitse inval sprak de Nederlandse atleet Tinus Osendarp voor de eerste keer op een bijeenkomst van de Nationale Jeugdstorm. Tijdens de Tweede Wereldoorlog bleef hij intensief betrokken bij deze jongerenorganisatie van de NSB.

Het Commando Leerhuis met rechtsboven Tinus Osendarp. Foto uit de collectie van het NIOD via Wikicommons 

Het radioprogramma Dijkstra & Evenblij ter plekke had mij zondagavond uitgenodigd om te vertellen over atleet Tinus Osendarp. In 1936 won hij twee bronzen medailles op de Olympische Spelen in Berlijn, op de 100 en 200 meter. Uniek voor Nederland, want Osendarp is de enige mannelijke atleet met een individuele medaille op een olympisch sprintonderdeel – twéé zelfs.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog koos hij de kant van de Duitsers, waarmee hij een beruchte collaborateur werd. Hij werd hiervoor zwaar gestraft om uiteindelijk in Zuid-Limburg de rest van zijn leven in stilte door te brengen.

Nationale Jeugdstorm

Tijdens het onderzoek voor mijn boek Door Wilskracht Zegevieren over sport in de Tweede Wereldoorlog was het tijdschrift Stormmeeuw van de Nationale Jeugdstorm één van mijn bronnen. Deze officieuze jongerenorganisatie van de NSB hechtte veel belang aan sport, volgens dezelfde opvattingen als bij de nationaalsocialisten in Duitsland. Als voorbereiding op mijn gesprek pakte ik dat er weer eens bij om te zien wat er in deze kringen over Osendarp was geschreven.

Slecht een half jaar na de Olympische Spelen was hij al als spreker geboekt voor een bijeenkomst van de Haagse Stormers. Op 28 januari 1937 schreef Stormmeeuw over zijn lezing, die vooral een terugblik was op Berlijn. ‘Tinus kon niet uitgepraat komen over de grootsche organisatie van de laatste Olympische Spelen, vooral de opening, met de aankomst van den laatsten fakkeldrager, hadden een onvergetelijken indruk op hem gemaakt.’

Aan het einde van zijn rede beloofde Osendarp spoedig terug te komen voor een volgende lezing.

Uniformverbod

De Nationale Jeugdstorm was een geüniformeerde jeugdorganisatie, die in 1934 werd opgericht in het Gelderse Velp door Cornelis van Geelkerken, secretaris van de NSB. Dat gebeurde na een persoonlijke opdracht van Anton Mussert zelf, de NSB-leider.

De leden waren tussen de twaalf en achttien jaar oud en hielden zich onder meer bezig met padvinderij, marcheren en sport. ‘De organisatie zal straffer zijn dan in welke bestaande jeugdvereeniging ook. De leden van de vereeniging zullen een uniform dragen, bestaande uit een bleu hemd met zwart satinetten das; zwarte korte broek en kousen en een muts in oranje en zwart.’

Op zeer hiërarchische wijze werden troepen van twaalf man geformeerd, onder commando van een troepleider. Daarboven in rang stonden de commandanten van de vendels van 32 troepen. Begin 1936 bepaalde de Hoge Raad daarom dat de Jeugdstorm onder het uniformverbod viel. Mussert en Geelkerken ontbonden daarop de organisatie. Hiervoor in de plaats kwam de Vereniging Nationale Jeugdstorm, die functioneerde als een soort padvindersvereniging.

Het was dus in deze tijd dat Osendarp daar voor de eerste keer sprak. Zijn belofte om snel terug te keren, loste hij drie maanden later in met een lezing in Arnhem. Dat was op 14 april 1937, wat in het nazi-jargon werd omschreven als 14 Grasmaand. ‘De eer van je vlag verdedigen, dát is het, waarom je aan de Olympische Spelen meedoet. En dan die vlag daar in het vreemde land omhoog te zien gaan. dat is niet onder woorden te brengen.’

Breslau

Na de Duitse inval werd Osendarp lid van de NSB. In oktober 1943 sloot hij zich aan bij de Germaanse SS. In het laatste halve jaar in bezettingstijd was hij lid van het Commando Leemhuis van de SD, dat actief naar verzetsmensen zocht.

Zijn vooroorlogse contacten bij de Jeugdstorm onderhield hij tijdens de bezettingsjaren. In 1941 was Osendarp namens deze organisatie als sportleider aanwezig op een internationaal sportevenement voor Europese fascistische en nationaalsocialistische jongerenorganisaties, zoals de Hitlerjeugd en de Jeugdstorm. Het waren een soort Olympische Spelen voor nazi’s, die een jaar later in Milaan werden gehouden.

Bij thuiskomst werd hij opgewacht door Het Vaderland. “Nu ik, na een verblijf van zes dagen in Duitschland, weer in mijn vaderland ben teruggekeerd, gaan mijn gedachten wederom terug naar Breslau, de stad waar de eerste internationale jeugdwedstrijden zijn gehouden. Als een droom is dat alles nog voor mij. Nog zie ik dat groote plein met een wit slot, omgeven door een zee van licht, van lichtwerpers. Op dat slot wapperde de hakenkruis en daar naast stond een Hitlerjongen met honderden brandende fakkels. Daaromheen stonden duizenden jongens en meisjes uit veertien landen van Europa.

Als men er zelf niet bij is geweest, kan men het haast niet gelooven, nog zie ik daar staan den Vertreter des Reichsjungendführers, die een slotwoord richtte tot de jeugd en tot al diegenen, die dit feest onvergetelijk hadden gemaakt. Wij Hollanders gingen naar huis met de gedachte, dat wij daar veel geleerd hebben, dat er nog veel gedaan moet worden en dat er voor de leiders van de jeugd een mooie toekomst is weggelegd. Ten slotte vragen wij ons af hoe is zoo iets mogelijk in een land, dat in oorlog is en als men nog niet genoeg overtuigd is, dan moet men dat eens zien. Want wie zo’n jeugd heeft, heeft de toekomst.”

In de jaren daarna bleef Osendarp betrokken bij de Jeugdstorm, waarmee er dus een directe lijn is tussen zijn eerste optreden in 1937 en zijn gedrag in oorlogstijd. Hij werd hiervoor zwaar gestraft tijdens de Bijzondere Rechtspleging, verantwoordelijk bewezen voor 26 arrestaties van verzetsmensen, waarvan er tien werden vermoord. Na drie jaar voorarrest werd Osendarp in 1948 veroordeeld tot twaalf jaar gevangenisstraf.