Dick Laan op de Olympische Spelen
Dick Laan was een belangrijk filmmaker. De auteur van Pinkeltje speelde ook een rol op de Olympische Spelen van 1928 in Amsterdam.
Foto Dick Laan via het Noord-Hollands Archief
De verschillen tussen sporters zijn soms zo gering dat elektronische apparatuur nodig is om te bepalen wie de wedstrijd heeft gewonnen. Na een minuutje wachten komt dan duidelijkheid met een finishfoto, die genadeloos bepaalt wie er blij is en wie niet.
Wanneer die techniek precies is ontwikkeld, is onduidelijk. Door de snelle groei een eeuw geleden van onder meer de atletiek en het baanwielrennen ontstond er in ieder geval steeds meer behoefte hieraan. Op de Olympische Spelen van 1912 in Stockholm werd door een foto bepaald welke atleet tweede of derde was geworden bij de 1.500 meter voor mannen.
Finish-films
De Nederlandse gangmaker op dit gebied was de excentrieke Jan Cornelis Mol, die in de jaren twintig door de Nederlandse Atletiekunie was benaderd voor het maken van finish-films. In die tijd was Mol namelijk een internationaal hoog aangeschreven filmpionier, die gespecialiseerd was in het ontwikkelen van nieuwe technieken.
Zo stond er in zijn studio in Bloemendaal – een omgebouwde slagerij – apparatuur om het groeien van bloemen en micro-organismen te filmen. In het begin verschrompelde alles wat leefde onder de hete lampen, maar toen hij dat probleem had overwonnen, boekte hij indrukwekkende resultaten.
Tijdens de Olympische Spelen van 1928 in Amsterdam werd van hem verwacht te zorgen voor betrouwbare finishfoto’s. Hij had daarvoor een machine ontwikkeld, dat 120 beeldjes per seconde kon registreren. Hiermee was de ideale finishfoto te maken. Helaas liep het helemaal verkeerd af.
Er ontstond ruzie tussen de Nederlandse organisatie van de Olympische Spelen en de filmmakers. De organisatie had het in zijn hoofd gehaald om de rechten van de beelden van deze Spelen te verkopen aan het Italiaanse bedrijf LUCE, omdat er met hun meer geld was te verdienen. De Nederlandse bedrijven werden simpelweg overgeslagen.
Uit woede dreigde de overkoepelende filmorganisatie daarom om elke Nederlandse bioscoop in de ban te doen als ze het lef hadden Italiaanse beelden uit te zenden. Geen beelden dus, en een enorme tegenslag voor Mol. Hij kon zich op andere dingen gaan richten dan de Olympische Spelen.
Dick Laan
In diezelfde periode was Dick Laan actief als filmmaker. Ook hij was een pionier en had al enkele korte filmpjes gemaakt, onder meer over sport.
Als groot sportliefhebber was hij dagelijks aanwezig op de Amsterdamse Spelen. Ook hij was boos over de rel rond de rechten: “Er waren plannen om een kleine ontwikkelcentrale in het nieuwe stadion zelf onder te brengen, want één van de voorwaarden was dat alle finishes van de loopwedstrijden zouden worden opgenomen met een langzaam-werkend apparaat en dat, wanneer er twijfelgevallen waren, de films onmiddellijk ontwikkeld en afgedrukt moesten worden, zodat hierdoor de uitslag beter bepaald kon worden. De heer Mol was reeds aan het uitdenken hoe de camera het best zou zijn op te stellen.”
Laan beschreef in zijn autobiografie de enorme chaos rond de Italiaanse filmers, die als stuntelige amateurs te werk gingen. Ze plaatsten bijvoorbeeld een camera op de sintelbaan, precies in de baan van de aanstormende atleten. Laan voorkwam nog nét een botsing door een tierende Italiaan weg te slepen. De complete filmploeg vertoonde zich daarna niet meer in het stadion en dook het nachtleven in.
Er was dus niemand meer over om de wedstrijden te filmen en die taak heeft Laan maar op zich genomen. Iemand moest de finish vastleggen op beeld in het geval van twijfel. Niet dat Laan wist hoe het moest, maar hij had Mol wel eens zien experimenteren. Hij besloot maar zo´n beetje hetzelfde te doen en het lukte nog aardig ook. Bij welke wedstrijd het precies was, weten we nu niet meer, maar Laan legde die in ieder geval vast op film.
Het ontwikkelen hiervan was een groot probleem, omdat er geen studio in het stadion was. Daarnaast waren de Italiaanse filmmakers weggelopen, maar na wat rondzeuren drukte Polygoon de foto af. Het duurde enkele uren, maar toen kreeg Laan dan eindelijk de bewuste finishfoto in handen. En wie weet is hij daarmee de eerste aller tijden geweest, die een geslaagde finishfoto heeft gemaakt van een winnaar op de Olympische Spelen.