Kijken: de eerste uitzending van Sport in Beeld
Studio Sport bestaat exact zestig jaar, aanvankelijk nog als Sport in Beeld. Er bestaan nog originele fragmenten, alhoewel zonder geluid.
Gezamenlijkheid
Het programma was een initiatief van AVRO, KRO, VARA en VPRO: een wekelijks sportprogramma op het nieuwe medium tv. Of was het toch van de NTS? “Gezamenlijkheid”, heette dat destijds in omroepland – een uiterst gevoelig thema want de elkaar beconcurrerende omroepverenigingen keken ook toen al met argusogen naar de omroepactiviteiten van de “staats” NTS en later de NOS.
Radio kende al vanaf de jaren dertig zijn wekelijkse sportpraatjes. Han Hollander werd beroemd door zijn live-verslagen van Holland-België voor de AVRO-microfoon.
Voor zover valt na te gaan haalde op 31 mei 1955 het eerste sportitem de Nederlandse tv. Bij gebrek aan een eigen sportrubriek gebeurde dat toen nog in het Journaal. In de reportage over een “internationaal sportfeest” in Dordrecht kregen we beelden te zien van “knotsoefeningen, handbal en volksdansen.” Twee weken later haalden “windhondenrennen” het Journaal, daarna de spelen van de “Katholieke Arbeiders Jeugd” (in het Journaal bij de NTS en niet bij de KRO!).
De Olympische Winterspelen van 1956 in Cortina d’Ampezzo waren de eerste waar de Nederlandse tv via Europese beelduitwisseling aandacht aan besteedde. Siebe van der Zee was zelfs naar Italië afgereisd om “omlijstende interviewtjes” te maken. Het gesprek dat hij voerde met het toen nog piepjonge kunstrijduo Sjoukje Dijkstra en Joan Haanappel werd daardoor historisch.
Sport in Beeld
Toen ook het profvoetbal na een lang gevecht door de KNVB werd geaccepteerd, was de weg vrij voor een wekelijks sportprogramma op tv. In een half uur Sport in Beeld op de zondagavond werd de sportweek doorgenomen.
Opvallend is dat voetbal zeker niet domineerde. Natuurlijk, de eerste uitzending besteedde aandacht aan wat toen nog een klassieker moest worden: de tweestrijd tussen Feyenoord en Ajax (0-5 voor de Amsterdammers). Langer dan 3 minuten en 29 seconden duurde die samenvatting echter niet. De Head of the River, de ook toen al beroemde roeiklassieker, kreeg ook iets meer dan 3 minuten toebedeeld. Rijkelijk veel als we de beelden terugkijken, want er werd met maar één vaste camera langs de Amstel gefilmd.
De eerste live-voetbalwedstrijd op tv vond plaats op 28 april 1959. Feyenoord speelde een benefiet-wedstrijd tegen Manchester United (in 1958 verloor dit team bij een vliegtuigcrash bij München een groot deel van de selectie) die volgens Herman Kuiphof in Vrije Geluiden van de V.P.R.O. “honderdduizenden Nederlanders een intens mooie sportavond bezorgde”. Helaas is er beeld noch geluid (Aad van Leeuwen verzorgde het commentaar bij de wedstrijd) van deze tv-primeur bewaard gebleven, maar indrukwekkend was het niet alleen volgens Herman Kuiphof.
“Uitstekende voetbalreportage”, zo kopte bijvoorbeeld De Leeuwarder Courant. “Het was een prachtige uitzending. Het beeld was gedurende de gehele speeltijd zeer scherp en de camera’s volgden het spel goed. Ook het commentaar van Aad van Leeuwen was rustig en goed al vergistte hij zich verschillende keren in de namen. Vooral Veldhoen en Bak, de linksback en de linkshalf van Feijenoord, en voor rust Van der Gijp en Meerman, werden herhaaldelijk verwisseld.
Daar de wedstrijd bovendien van zeer goed gehalte was en het aantal bezoekers (het stadion was op een paar duizend staanplaatsen na uitverkocht) kennelijk niet minder was dan bij het niet uitzenden, is het te verwachten dat er vaker in de week wedstrijden op het scherm zullen komen. De cameramensen hebben de kijkers geen enkel onderdeel van de wedstrijd onthouden en alle acht doelpunten (Manchester United won met 3-5) waren uitstekend te volgen. Na afloop had Aad van Leeuwen nog een vraaggesprek met de manager van Manchester United Mat Busby hetgeen de kijkers van dichtbij in kennis bracht met de figuur die het vorige jaar na de ramp zo veel in het nieuws is geweest. Het was een goed besluit van een beste sportuitzending.”
Frans Henrichs
Het eerste Sport-in-beeld-fragment dat met geluid bewaard is gebleven, is een reportage (vermoedelijk de reden dat het geluid bewaard is gebleven: het meeste commentaar werd net zoals nu live ingesproken – en werd niet bewaard) uit de tweede uitzending van 12 april over rolschaatsen als training voor hardrijden op de schaats. Frans Henrichs maakt een gesprekje in een sporthal met de toenmalige schaatscracks Jan Pesman, Wim de Graaff en Jeen van den Berg. Opvallend is dat we de schaatsers niet op hun rolschaatsen in actie te zien krijgen. Iets mis gegaan bij de opnames?
Het zes minuten-verslag van de kampioenswedstrijd DWS-Sparta (18 mei 1959) is bewaard gebleven met zogenaamde “setnoise”: zonder commentaar maar wel het stadiongeluid. En met het eerste achteraf-gesprekje met Sparta-trainer Dennis Neville en speler Tonny van Eden.
Bijzonder is het om te horen hoe het er aan toe ging in het stadion. Beledigende spreekkoren waren nog onbekend, maar geschreeuwd en gefloten werd er ook toen al volop! Ook de derby Sparta-Feyenoord van 27 december 1959 is met stadiongeluid bewaard gebleven: inclusief de mysterieuze aankondiging “Hallo, hallo, hallo: hier is Sparta-radio”. Wat er daarna volgde, is helaas niet meer bewaard gebleven.
Op 10 mei 1959 mocht de legendarische oud-spits Bep Bakhuis, vanaf het begin bij Sport-in-beeld betrokken, na afloop van de amateur-kampioenswedstrijd Aalsmeer-HFC de voorzitter van de Haarlemse elite-club interviewen. De omvangrijke voorzitter paste nauwelijks in beeld, en weigerde om voor speler Winter plaats te maken. Legendarische tv-minuten die slechts bij toeval bewaard zijn gebleven.
Leader
De eerste complete uitzending die van Sport in beeld bewaard is gebleven is het door de Firato gesponsorde (?!) zomeroverzicht van 1959. Dit programma was vermoedelijk ook het eerste dat vooraf geheel gemonteerd is, en daarom als geheel ook bewaard bleef. Ruim zestien minuten duurt de uitzending, en voor het eerst zien we ook de zelfs voor die tijd vermoedelijk al niet al te flitsend overkomende “leader” met wat vreemd springende poppetjes plus dito muziekje.
Zeven onderwerpen passeren de revue: de voetbalinterland Nederland-Schotland, Formule 1-races op Zandvoort (met John Surtees als winnaar, voor Stirling Mossen Jack Brabham), roeien in Utrecht, atletiek in Den Haag aan de Laan van Poot, de TT in Assen, paardensport (de Grote Prijs der Lage Landen op Duindigt met Hans Eysvogel) en als uitsmijter het WK voor stayers (wielrennen achter motoren) dat in het Amsterdamse Olympisch Stadion voor 50.000 toeschouwers gewonnen werd door Arie van Houwelingen.
Het programma werd door De Leeuwarder Courant van 29 juni 1959 als volgt becommentarieerd: “Sport in Beeld bereikte het dieptepunt van veel praten en weinig laten zien. Heel wat belangrijkere sportevenementen van dit weekeinde kwamen niet aan bod wel dagen oud nieuws uit het buitenland. Dit stak des te scherper af omdat de sportjournaaldienst van de NTS onder de supervisie van Jean Smits zich zaterdagavond had gerevancheerd voor heel wat slechte beurten. Met de modernste hulpmiddelen stelden kommentator Frans Henrichs en regisseur Jan Dassen een journaal van de TT-races samen dat in alle opzichten voortreffelijk was. Vier cameramensen zorgden voor sublieme opnamen waarvan van vooral die welke uit een helicopter waren gemaakt fascinerend waren.”
De makers
Wie maakten nu in het begin Sport in Beeld? Een reconstructie komt uit bij: Commentator/verslaggevers Bob Bremer (AVRO), Jan Cottaar, Aad van den Heuvel (KRO), Herman Kuiphof (VPRO), Jan Leyendekker (VARA), Koos Postema (VARA), Fred Racké, Bob Spaak, Henk Terlingen, Koen Verhoeff (AVRO); Coördinatie/eindredactie Jean Smits (AVRO): Regie Ad Versney (KRO). Géén NCRV – want die deden niet aan sport op zondag!
Jan Cottaar bleek al snel de meest favoriete presentator. Toch was het ook door hem gepresenteerde Sportpanorama (alleen KRO) aanvankelijk populairder, althans volgens het nieuwe weekblad TV. De Leeuwarder Courant schreef op 11 mei 1959: “Jan Cottaar presenteerde tenslotte weer het Sport in Beeld. Hij doet dat het beste van allemaal en het gaat er zowaar op lijken dat men hem als vaste kommentator heeft genomen.”
Nederland – België
Nederland-België op tv. Wanneer gebeurde dat voor het eerst? In oktober 1959 is er even sprake van, maar omdat de omroepen er samen niet uitkomen wordt toch gekozen voor een samenvatting. Daar is niet iedereen blij mee, zo lezen we in De Leeuwarder Courant: “Sport in Beeld bracht tenslotte in tien minuten tijds alle tien doelpunten van Nederland-België op het scherm. Het waren goede flitsen waarmede evenwel de behoefte aan een volledige reportage van dit grote traditionele sportevenement niet werd weggenomen.”
Sport op tv wordt ondertussen niet zo maar populair. Het weekblad TV is het eerste blad, dat probeert om kijkcijfers en waarderingen te meten: “Zo bleek opnieuw dat de Nederlandse kijker toch wel heel veel voor zijn toestel zit. Slechts kerkelijke reportages vallen in dit opzicht uit de toon.”
Het Journaal blijkt met een gemiddeld kijkersaandeel van 89 procent (toen nog “maar” zo’n 700.000 toestellen) koploper. De Weekendshow van de AVRO komt op zaterdagavond akelig in de buurt met 87% kijkdichtheid. Sport in Beeld scoort op zondagavond “slechts” 58%, volgens het blad TV een teleurstellend laag percentage.
Live
Het eerste grote kampioenschappen dat Sport in Beeld live bracht was het WK-wielrennen van 8 tot en met 16 augustus 1959. De baannummers werden in het Olympisch Stadion in Amsterdam gehouden, voor de wegnummers was het circuit van Zandvoort afgehuurd. Het was de eerste keer dat de beelden van Sport in Beeld in het kader van de EBU (European Broadcasting Union) door vele Europese landen werden uitgezonden. Van dit WK is nog bijna drie uur materiaal bewaard gebleven.
De uitzending van 3 januari 1960 moet tot de eerste dramatische dieptepunten van Sport in Beeld gerekend worden. De populaire presentator Jan Cottaar had bedacht om zijn vader voor de camera te halen, een 73-jarige diehard-fan van het naar de eerste divisie gepromoveerde DHC uit Delft. Als één der oudste en meest getrouwe fans van DHC zou Jan Cottaar zijn vader interviewen. Helaas heeft het niet zo mogen zijn: “Voor het zover was werd de heer Cottaar onwel en overleed ter plaatse.”
Waardeer dit artikel!
Dit artikel las je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je je waardering laten blijken door een kleine bijdrage te doen
