Ons vloeibare erfgoed: de roeibaan tussen Delft en Rotterdam

De oudste Nederlandse sportlocatie op film ligt tussen een snelweg en een vliegveld en behoort tot ons vloeibare sporterfgoed. Het is uit de begintijd van de Varsity.

De Delftse Schie en de Kethelsekade met rechts De Zweth. Afbeelding via het Stadsarchief Rotterdam

Op 28 mei 1905 werd er in de nabijheid van Delft en Rotterdam een studentenroeiwedstrijd gehouden. Het was de 28^e editie van de Varsity, die meer dan 115 jaar geleden al heel veel publiek trok. Langs het water werd daarom een speciale tribune gebouwd, voor de sportbeweging uit die tijd een pittige klus. Voor de jury werd een speciale telefoonverbinding aangelegd om de uitslagen zo snel mogelijk door te geven. Er werden zelfs pendeldiensten opgezet om het publiek te vervoeren.

De filmbeelden van deze roeiwedstrijd worden bewaard bij het Filminstituut EYE in Amsterdam en zijn daarmee de oudste van een sportevenement in Nederland.

Filmpje begint na enkele seconden

Eerder waren er ook al eens filmpjes gemaakt bij andere gebeurtenissen, maar die zijn we helaas kwijt. Het materiaal was zeer kwetsbaar en vooral zeer brandbaar en zo is er heel wat verloren gegaan uit die begintijd van de Nederlandse sport. De opnames van een wielerwedstrijd in 1899 tussen Mathieu Cordang uit Maastricht en de Fransman Jean Fischer zijn daarom verdwenen. We weten alleen maar dat die zijn gemaakt vanwege de meldingen in de toenmalige kranten. Het zou sensationeel zijn als we die weer zouden vinden, want Cordang was eind negentiende eeuw één van de beste wielrenners ter wereld, net zo beroemd als Jaap Eden.

Het Zweth

Daarom moeten we het doen met die opname van de Varsity. We zien hierop enkele fragmenten van de roeiwedstrijd op de Schie, die begon bij de zogenaamde Boerenzee tussen Overschie en Delft. De finish lag bij het buurtschap Zweth tussen Delft en Rotterdam. Helemaal aan het begin van deze studentenwedstrijden was dat water namelijk nog de vaste plek van de Varsity, van 1902 tot en met 1914, los van een eenmalige editie in 1881. Daarmee behoort dit water tussen de Boerenzee en het Zweth tot ons sporterfgoed, in de subafdeling Vloeibaar Erfgoed.

Om een idee te krijgen waar die historische locatie ligt: neem afslag 11, Berkel en Rodenrijs, op de A13 tussen Delft en Rotterdam, tevens de afrit voor vliegveld Rotterdam The Hague Airport. Ga alleen niet richting vliegveld, maar hou de Algemene Begraafplaats Hofwijk aan. Precies waar de Rotterdamseweg overgaat in de Delftweg ligt het Zweth.

Zomerdag

In 1905 was het daar erg druk met deelnemers en bezoekers, zowel op als langs het water. Het was een hele warme zomerdag, wat weer extra dagjesmensen trok, duidelijk te zien op de film door de luchtige kleren en de bescherming, die vooral de dames droegen tegen het felle zonlicht. Er zijn enkele tenten in beeld, ongetwijfeld onderdeel van de aankleding van deze roeiwedstrijden. ‘Aan de Schie, tegenover de Zweth,’ zo kondigde dagblad Land en volk vooraf aan, ‘wordt de groote tribune opgeslagen ter gelegenheid van den grooten studenten roeiwedstrijd op Zondag a.s.’

De Telegraaf drukte vooraf het tijdschema af. ‘Ten gerieve van onze lezers die de wedstrijden wenschen bij te wonen, diene, dat reeds om half elf begonnen wordt. De beide heats voor het hoofdnummer — oude vier — zullen om half twee en twee uur geroeid worden, terwijl voor de beslissing om 4 uur wordt gestart.’ Voor vervoer vanaf station Delft werd gezorgd, zowel te water als over de weg. En wie wilde lopen, kon dat natuurlijk ook doen: ‘Rechtsaf slaan en dan het water volgen.’

Dames

De politie was goed voorbereid op het grote aantal toeschouwers, vooral omdat er enkele jaren eerder grote onlusten waren geweest bij de Varsity met ladderzatte studenten. Daar had de Studenten Roeibond een hele bijzondere maatregel voor verzonnen, want de studentenboten mochten alleen maar meedoen als er vrouwen aan boord waren. De hoop was dat de jongelieden zich zo wat meer konden beheersen. De Nieuwe Courant: ‘Dit is een besluit dat slechts te loven valt en waarvoor de Roeibond dank moet worden gebracht. De ergerlijke tooneelen van vroeger die een bezoeker afschrikte, zijn hierdoor voorkomen.’ Het is ook duidelijk is te zien op de filmbeelden dat er inderdaad ook vrouwen in die boten zaten. En het hielp, want er zijn geen incidenten geweest.

De deelnemende verengingen waren Laga uit Delft, Nereus uit Amsterdam, Njord uit Leiden en Triton uit Utrecht, die onder het oog van de duizenden toeschouwers hun jaarlijkse strijd uitvochten. Voorafgaand aan deze wedstrijd trok er eerst nog een stoet van stoomboten, zeiljachten en motorboten langs, die volgens de verslaggevers eigenlijk nog leuker was dan de Varsity zelf. ‘Muziekkorpsen vroolijkten, hoe valsch ze ook speelden, de montere stemming nog meer op,’ oordeelde Het Vaderland de volgende dag.

ASR Nereus won de Oude Vier en daarmee de Varsity van 1905. ‘Nereus heeft nu voor de zevende maal den hoofdprijs gewonnen,’ vatte Algemeen Handelsblad samen. En dat ook nog eens vastgelegd op de oudste filmbeelden die we hebben van de Nederlandse sport.