Sportalbum 1898 overhandigd aan koning Willem-Alexander
Tijdens het jubileumcongres van de VSG is het Sportalbum 1898 aangeboden aan koning Willem-Alexander.
Majesteit!
Soms zou je zo graag eens met je overgrootmoeder willen hebben spreken, over hoe het toen in haar tijd was. Ik zou me kunnen voorstellen dat u als historicus bij uw voorbereidingen voor de inhuldiging in Amsterdam naar uw grootmoeder heeft gekeken en gelezen hoe het eraan toe ging.
Wat ging er door haar heen toen ze haar eigen tekst op krachtige toon als 18-jarige voorlas, of bij al die huldeblijken, zoals het in die tijd werd genoemd. Ze moest wel een tomeloze energie hebben gehad want uit het privé dagboek van mevrouw van Loon-Egidius, Dame du Palais van koningin Wilhelmina aan het Paleis in Amsterdam lezen we: ’Ik kon bijna niet meer op de been blijven zo moe was ik, maar had toch niet graag dit gedeelte van de feesten willen missen.’
Om vervolgens kritisch over de audiëntie van de ingehuldigde koningin te schrijven: ‘Om half vijf waren er audiënties, maar was een grote failure omdat in die paar uren die daarvoor bestemd waren, de grote menigte heren onmogelijk alle hun buiging konden maken. Daarbij was het zo ondraaglijk want in de zaal waar de heren moesten wachten, dat menigeen bijna flauw werd en de stemming enigszins onaangenaam en ontevreden werd’.
En in die rij stond Pim Mulier, de sportpionier van Nederland. Hij was namelijk die het initiatief had genomen om de Nederlandse sport bij de inhuldiging te betrekken. Naast een Sportalbum werd er een Sportbetoging georganiseerd op het Haagse landgoed Clingendael.
Aan het Sportalbum deden 450 verschillende organisaties mee. Dat waren niet alleen sportbonden en losse sportclubs, maar ook militaire verenigingen en weerbaarheidsorganisaties. De samenwerking hiervoor was heel bijzonder, want in die tijd bestond er weinig structureel overleg tussen de verschillende sportorganisaties. Een koepelorganisatie als NOC*NSF was er niet. Het Nederlands Olympisch Comité is van 1912, dus pas van veertien jaar later. Toch slaagden de sporters er 116 jaar geleden in om een uniek album te maken voor de nieuwe koningin.
Zo bood Pim Mulier op 7 september 1898 het Sportalbum aan. Voor de nog jonge Nederlandse sportwereld was dit de erkenning dat ze een serieus maatschappelijk fenomeen was geworden.
Het Sportalbum is een juweel, met slechts één uniek exemplaar en volledig origineel. Het waren vooral vernieuwende kunstenaars die meewerkten in een stijl, die werd aangeduid als de Nieuwe Kunst. Die kenmerkte zich door het gebruik van bloemen, vogels, insecten, grillige en zich herhalende patronen, gebogen lijnen en symmetrieën.
De bloeitijd was van 1892 tot en met 1910 en viel samen met een aantal hoogtepunten voor het Koninklijk Huis: de inhuldiging van koningin Wilhelmina, haar huwelijk in 1901 en de geboorte van prinses Juliana in 1909. Veel geschenken ter gelegenheid van deze gebeurtenissen werden daarom uitgevoerd in de stijl van de Nieuwe Kunst.
In het Sportalbum zijn zestien vignetten, zestien sierbladen met tekst en vier tekstbladen gewijd aan de afzonderlijke takken van sport. Twee bladen bevatten de namen van de bestuurders die bij de totstandkoming en de aanbieding waren betrokken. Er zijn tekeningen opgenomen in potlood, kleurpotlood, pen en penseel, waarbij water- en dekverf werden gebruikt. De teksten zijn gekalligrafeerd in zwart, rood, grijs en lila.
Het ontwerp en de uitvoering van het album lagen in handen van de bekende kunstenaar Carel Adolph Lion Cachet. Hij was de eerste kunstenaar die de batiktechniek op perkament toepaste. Hij was hierbij geïnspireerd door de collectie Javaanse batiks van het Ethnografisch Museum in Artis
Door de troonswisseling van vorig jaar kwamen we op het idee voor deze heruitgave. We wilden meer weten over de historische banden tussen sport en koningshuis, omdat die ook wat zeggen over de algemene geschiedenis van ons land en het proces van natievorming.
Het schaatsen is een interessant voorbeeld, want al in 1887 stond in de kranten dat prinses Wilhelmina haar eerste schaatslessen zou krijgen, toen ze zes jaar oud was. In 1895 ontving koningin-regentes Emma een telegram van Pim Mulier dat schaatser Jaap Eden zojuist wereldkampioen was geworden in Hamar. Bij de huldiging daarna kreeg Eden een speciale medaille uit naam van Hare Majesteit, waardoor zijn sportieve prestatie een nationaal belang kreeg. En dat in de negentiende eeuw al.
Deze presentatie van het Sportalbum 1898 is meteen de start van het ambitieuze sporthistorische project Voor Sport, Vaderland en Oranje. Volgend jaar brengen we het Sportalbum 2015 uit. In dit monumentale werk leggen we de bijdrage vast van de sport aan het nationale culturele erfgoed. Als afsluiting maken we een boek en expositie over sport, vaderland en Oranje.
Majesteit, bij u komen Sport, Vaderland en Oranje tenslotte bijeen. Als gediplomeerd historicus en erelid van het Internationaal Olympisch Comité heeft u sport, bewegen en lichamelijke opvoeding hoog in het vaandel staan. Het is dus een mooi moment om de historische banden tussen Sport, Vaderland en Oranje te benoemen zoals nog nooit eerder is gebeurd.