Voor Sport, Vaderland en Oranje: het Sportalbum van 1898
Op 7 september 1898 stond er een enorme rij voor het Koninklijk Paleis op de Dam in Amsterdam. Precies een dag na de inhuldiging van koningin Wilhelmina ontving de vorstin vertegenwoordigers van allerlei maatschappelijke organisaties, die ieder een boodschap en een klein geschenk meenamen – óók de sportwereld.
Huldeblijk voor koningin Wilhelmina namens de Nederlandse sport, foto via het Haags Archief
Ook sportpionier Pim Mulier stond opgesteld voor het paleis met onder zijn arm een speciaal gedenkalbum namens de Nederlandse sportwereld. Aan dit bijzondere boekwerk was meegewerkt door sportbestuurders en kunstenaars, die tot aan de Tweede Wereldoorlog vooraanstaande posities zouden innemen. De koningin nam het welwillend in ontvangst, waarna het werd opgeslagen in het Koninklijk Huis Archief.
Huldeblijk bij kroning
Alhoewel de toenmalige pers amper schreef over deze overhandiging van het Sportalbum is dit moment erg belangrijk geweest voor de ontwikkeling van de Nederlandse sport. Hiervoor was een sportieve samenwerking noodzakelijk geweest, die eind negentiende eeuw ongekend was. Het Nederlandsch Olympisch Comité werd pas in 1912 officieel opgericht – bijna vijftien jaar later dus.
Hoogstwaarschijnlijk is Mulier initiatiefnemer geweest, op 19 september 1897 als voorzitter van de Nederlandsche Voetbalbond. In het verslag van een algemene vergadering van deze sportbond stond: ‘De voorzitter doet mededeeling van zijn initiatief tot oprichting eener commissie, die zich ten doel stelt, in verband met andere sportlichamen gelden te verzamelen voor een huldeblijk bij de kroning onzer Koningin in het a. s. jaar, een plan waarmee de N. Cricketbond en N. Athletiekbond reeds officieus hunne instemming betuigd hebben.’
Zo’n 450 verschillende organisaties deden hieraan mee, waaronder sportbonden, studentensportorganisaties, militaire en plaatselijke verenigingen, weerbaarheidorganisaties en Nederlandse sportclubs in het buitenland. Zoals de Leeuwarder Courant op 9 april 1898 schreef: ‘Bij de troonsbestijging van H.M. de Koningin zal haar uit naam van de Nederlandsche Sportwereld een kostbaar album met allegorische voorstellingen worden aangeboden, waarin de namen van alle verenigingen die sport beoefenen zullen worden vermeld; niet één tak van sport zal worden uitgezonderd.’
Die takken van sport waren niet helemaal hetzelfde als in onze tijd. Hockey werd landkolf genoemd en sporten als kaatsen en kolven waren toentertijd veel belangrijker. Moderne sporten als voetbal, atletiek en wielrennen waren in 1898 echter ook al bekend.
Ontwerp en uitvoering van het album lagen in handen van kunstenaar Carel Adolph Lion Cachet. Hij maakte een band van 40,2 centimeter hoog, 35,2 centimeter breed en 2,3 centimeter dik. Het album bevat 37 perkamenten bladen met vignetten en sierbladen met tekst. Twee bladen bevatten de namen van de bestuurders, die bij de totstandkoming en aanbieding waren betrokken. De vignetten en bladen waren weer ontworpen door verschillende kunstenaars, zoals Menso Kamerlingh Onnes en Theo Colenbrander.
Naast het aanbieden van het gedenkboek werd op 22 september 1898 een Sportbetooging gehouden op Landgoed Clingendaal in Den Haag, in aanwezigheid van zowel koningin Wilhelmina als koningin-regentes Emma. Deze sportieve manifestatie was daarmee de officiële afsluiting van de wekenlange inhuldigingsfeesten.
Voor Mulier moeten deze twee gebeurtenissen in september 1898 heel bijzonder zijn geweest. Sporthistoricus Daniël Rewijk schreef hierover: ‘Het gegeven dat sport voldoende respectabel bleek voor een prominente rol in het ceremonieel en de demonstratie van sport als nationale beweging, betekenden een vervulling van ambities die Mulier al tien jaar had uitgedragen.’
Waar sport tien jaar daarvoor als een nieuwerwetse bezigheid voor losgeslagen jongeren werd gezien, kreeg zij eind negentiende eeuw koninklijke waardering. De basis van de drie-eenheid Sport, Vaderland en Oranje was gelegd.
In 2014 verscheen een hoogwaardige replica van dit Sportalbum van 1898 – in een genummerde oplage van duizend. Koning Willem-Alexander gaf hiervoor in mei 2013 zijn persoonlijke toestemming, omdat het originele Sportalbum in het Koninklijk Huis Archief ligt. Het eerste exemplaar werd aan hem overhandigd, waarmee hij in de voetsporen van koningin Wilhelmina trad.
