De Olympische Spelen dragen niet bij aan de wereldvrede

Thomas Bach, voorzitter van het IOC, deed tijdens de openingsceremonie van de Winterspelen in Beijing een oproep tot wereldvrede. Symbolen als het olympisch vuur, de olympische vlag en de eigen olympische vrede moeten daarbij helpen. Vooralsnog met weinig resultaat.

De eigen ideologie van het IOC, het olympisme, is een universele filosofie met grote principes en bindende elementen. De olympische beweging steunt met overtuiging op dit grotere gedachtegoed, dat ook wordt uitgedragen als er geen Olympische Spelen zijn.

Volgens NOC*NSF is het belangrijkste doel van het olympisme ‘meebouwen aan een vreedzame en beter wereld’. Het is de Olympische Beweging die verantwoordelijk is voor het verspreiden van het olympisme. Die beweging bestaat uit het IOC, de internationale sportfederaties, de organisatiecomités van Olympische Spelen, de nationale olympische comités, de daarbij aangesloten nationale sportorganisaties, hun sportverenigingen en ‘alle mensen die daarbinnen sportief of anderszins actief zijn’.

Olympische Academie

Het olympisme is voor het IOC meer dan een verzameling mooie woorden. Op de Internationale Olympische Academie in het Griekse Olympia worden bijna permanent scholingen, cursussen en debatten georganiseerd over de grondgedachten van het IOC. Elk jaar bezoeken honderden mensen uit de hele wereld deze plek, waar tevens het hart van Pierre de Coubertin is begraven, de stichter van de moderne Olympische Spelen.

Naast deze instelling in Olympia heeft elke lidstaat van het IOC zijn eigen Nationale Academie, zoals in Nederland in het Olympisch Stadion Amsterdam. De Olympische Beweging wil met behulp van ‘sport, cultuur en educatie’’ bijdragen aan een vreedzamere wereld.

Ekecheiria

Dan is er nog de specifieke olympische vrede: Ekecheiria, uit de tijd van de antieke Spelen. Toen de Spelen nog in Olympia plaatsvonden, diende Ekecheiria, om een vrije doorgang van atleten op weg naar de Spelen te garanderen. Ekecheiria werd zelden nageleefd.

De Coubertin heeft van die olympische vrede nooit een speerpunt gemaakt. Juan Antonio Samaranch blies tijdens zijn voorzitterschap van het IOC in de jaren negentig, het idee nieuw leven in, maar olympische vrede heeft nooit bestaan. Het bleef altijd bij mooie oproepen en prachtige ideeën. Er werd nergens ter wereld ooit een wapen neergelegd na een oproep tot Ekecheiria,

Tradities

Het gaat bij het IOC vooral om tradities en gebruiken. Van groot belang voor de olympische beweging zijn terugkerende elementen als het olympisch vuur en de olympische vlag. Ze leggen de verbinding met de klassieke Olympische Spelen, koppelen onze tijd aan de Oudheid. Het olympisch vuur symboliseert volgens het olympisme ‘de eeuwige strijd van de mens om tot eenheid en verbondenheid te komen’ en stelt ‘het streven naar volmaaktheid en overwinningsstrijd’ voor.

Het idee hiervoor stamt uit 1928, toen de Nederlandse architect Jan Wils de Marathontoren ontwierp, waarin tijdens de Spelen in Amsterdam onafgebroken een vlam brandde. Het was nog zonder de ceremonie in Olympia met de daaropvolgende estafette. Dit idee werd uitgewerkt door Carl Diem, sporthistoricus en organisator van de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn.

Geen vuur in Olympia

Allereerst ontsteken vrouwen in het gewaad van vroegere Griekse priesteressen bij de Tempel van Hera met behulp van zonlicht het vuur. Vanaf dat moment wordt het vuur van toorts tot toorts doorgegeven tot het in het Olympisch Stadion arriveert.

De dragers van de toortsen met het olympisch vuur hebben ook hun plek in de universele filosofie: ‘Zij roepen de hele wereld op om de wapens neer te leggen en zich te richten op de Olympische Spelen.’  Hoewel het vuur in de Oudgriekse tijd een belangrijke rol speelde, was er op de klassieke Spelen geen sprake van de ceremonie zoals hierboven is beschreven. Er wordt door de aanwezigheid op Olympia en de priesteressen wel degelijk een band gesuggereerd, maar die is niet historisch.

Zoals het hoort in een universele ideologie moet er een sterk logo bij, en dat hééft de olympische beweging. Dat logo staat op de olympische vlag: op een witte achtergrond staan vijf verstrengelde ringen in blauw, geel, zwart, groen en rood. Dit vormt het best beschermde merk ter wereld. Deze creatie is na de Spelen van 1912 bedacht door De Coubertin zelf. Dat hij in die tijd op dit idee kwam, was omdat toen voor de eerste keer vijf continenten hadden meegedaan aan het sportevenement.

Kleuren staan voor vlaggen

Sinds de Zomerpelen van 1920 in Antwerpen, maakt de vlag deel uit van de Olympische Spelen en het olympisme. Vaak wordt gedacht dat de kleuren van die ringen de vijf continenten symboliseren (zwart is Afrika bijvoorbeeld), maar dat is niet waar. Er wordt wel verwezen naar het aantal continenten. De verstrengelde ringen zijn het symbool voor eenheid en de sportieve samenkomst tussen alle continenten.

Met de zes kleuren (blauw, geel, zwart, groen, rood en wit) konden alle vlaggen van de landen uit de tijd van De Coubertin worden samengesteld. Met andere woorden: de olympische vlag is de symbolische versmelting van alle vlaggen van de wereld en alle continenten, en daarmee van alle culturen, achtergronden en talen. Het olympisme in al zijn gebruiken en symbolen staat dus stijf van de verwijzingen naar eenheid, verbondenheid, vrede, volmaaktheid en overwinning.

Geen woorden maar daden

Mooie woorden en principes, maar vooralsnog sorteren ze weinig effect. Er is nog geen bom minder om gevallen in alle wereldwijde oorlogen. De Olympische Spelen zijn er dan ook niet om de vrede tussen volkeren te bevorderen, maar om sporters de kans te geven om de prestatie van hun leven neer te laten zetten. En het liefst op een commercieel zo effectief mogelijke wijze, olympische vrede of niet.

De kans dat het Rusland van Poetin Oekraïne bijvoorbeeld binnenvalt, is niet kleiner geworden omdat nu toevallig de Winterspelen worden gehouden. De olympische vrede laat ook de recente geschiedenis in de steek. Zo viel Rusland op 8 augustus 2008 buurland Georgië binnen. Dat was nota bene op de dag van de openingsceremonie van de Zomerspelen in Peking.

Het oproepen tot wereldvrede kan uiteraard geen kwaad. Het sorteert alleen toto nu toe helaas bitter weinig effect, zelfs als die oproep van de voorzitter van het IOC komt.

Dit artikel is mede mogelijk gemaakt door het Steunfonds Freelance Journalisten.