De Tour de France in de schaduw van de dood

Op 28 juni 1914 startte in Parijs de twaalfde Tour de France. Ruim 1800 kilometer naar het oosten, in Serajevo werden op dezelfde dag de Oostenrijkse troonopvolger Franz Ferdinand en zijn vrouw vermoord. Wielrennen tegen de dreiging van een snel naderende wereldoorlog.

De Belgische historica Sophie de Schaepdrijver vertelt in haar gezaghebbende boek De Groote Oorlog hoe haar landgenoten op die 28ste juni het nieuws van deze dubbelmoord opnamen:

‘In de serieuze cafés van Brussel werd met gefrons gereageerd. Velen gaven hun mening te kennen dat het nu wel oorlog zou worden. De vraag bleef open of België daarbij betrokken zou raken. Op straat gingen de discussies op deze zomerse dag vooral over het echte grote nieuws: de Belg Philippe Thijs had de eerste etappe van de Tour de France gewonnen – van Parijs naar Le Hâvre, over 388 kilometer.’

Europa in 1914

In het Europa van de vroege twintigste eeuw had ieder land zijn standenmaatschappij, waarin de veelal adellijke bovenlaag serieuze politieke macht uitoefende. De koningen, keizers en tsaren lieten hun hoogheid uitgebreid aan de wereld zien, het liefst met veel kleurig militair vertoon.

Hun meer of minder dictatoriale positie dateerde uit de 19e eeuw, en was achtergebleven bij de grote maatschappelijke veranderingen: de agrarische samenlevingen van weleer waren overvleugeld door de industrie. Die maakte de bovenlaag steeds rijker, waarop de verpauperde arbeiders via het socialisme hun aandeel in de welvaart opeisten.

De rijke industriëlen en politieke machthebbers verhulden hun ongeremde hebzucht in een sterk nationalisme – met de zegen van de toen nog machtige kerken. Het militaire bedrijf bloeide, en in de wapenindustrie werd grof geld verdiend. Tegen deze teugelloze achtergrond kon een oorlog niet uitblijven. De dubbelmoord in Serajevo ontstak de lont in het kruitvat.

De Tour de France van 1914

Philippe Thijs (1890 – 1971) was in 1914 al een internationale wielergrootheid. In zijn eerste Tour, die van 1912, was de Belg zesde geworden. In 1913 had hij gewonnen, en in 1914 reed hij opnieuw sterk.

Hoewel Flup Thijs in de Tour van 1914 alleen de eerste etappe won, eindigde hij bijna iedere dag bij de eerste vijf. Gaandeweg bouwde hij zijn voorsprong in het klassement uit op de nummer twee, de Fransman Henri Pélissier. Maar in de voorlaatste etappe wisselde Thijs na een ongeluk van fiets, wat hem op een uur straftijd kwam te staan. Zodoende had hij bij de start van de laatste etappe, van Duinkerken naar Parijs, nog maar 1 minuut en 49 seconden voorsprong over. Henri Pélissier won die laatste etappe, maar moest de Tourzege toch aan Thijs laten.

Deze enerverende ontknoping vond plaats op 26 juli 1914, toen de internationale politieke spanning zijn kookpunt snel naderde. Alle betrokken Europese landen mobiliseerden hun krijgsmacht, zodat de meeste coureurs na afloop van de Tour meteen in militaire dienst moesten.

Philippe Thijs

Deze grote Belg schreef als eerste wielrenner drie Tour de France-zeges op zijn naam: in 1913, 1914 en in 1920. Met daarbij de aantekening dat de Tour van 1915 tot en met 1918 niet werd gereden. In totaal startte Thijs tien keer in de Tour de France. Zijn beste was die van 1920: hij reed de hele koers in de gele trui, won vier etappes en eindigde nooit lager dan als vijfde.

Tijdens de oorlog was Philippe Thijs vliegenier bij de Belgische luchtmacht, en overleefde – in die tijd had een piloot nog geen parachute. In dezelfde periode won hij ook nog wielerkoersen als Parijs – Tours (1917 en 1918) en de Ronde van Lombardije (1917). In 1927 stopte Thijs met wielrennen, en werd zakenman in geboortestad Brussel.

België 1914 – 1918

We keren terug naar het boek van Sophie de Schaepdrijver. Zij vertelt ons, hoe de Belgen de dubbelmoord in Serajevo snel waren vergeten. Hun aandacht richtte zich op de Tour de France, en op een opzienbarend seksschandaal in Parijs. Verder was het in juli 1914 alleen maar warm, en waren veel mensen met vakantie. Pas op de 27ste berichtte de Indépendance Belge: ‘Zeker, het is nog geen oorlog, maar het is ook reeds geen vrede meer.’

Daarna ging het snel: op 4 augustus viel het leger van keizer Wilhelm II België binnen. De Duitsers veroorzaakten een onnoemelijke hoeveelheid verwoesting en ellende, en bezetten het land.

Pas na vier zeer zwarte jaren werd België bevrijd, en was zijn Grote Oorlog voorbij.