Een ijshockeywonder tijdens de Winterspelen van 1980
De Olympische Winterspelen bestaan deze maand honderd jaar. Tijdens de editie van 1980 streden de ijshockeyers van de VS en de USSR bijna op leven en dood.
Een ijshockeypuck als herinnering aan de Winterspelen van 1980. Foto uit de collectie van NOC*NSF via Europeana
Tijdens de Koude Oorlog werd sport in het internationale politieke machtsspel steeds belangrijker. Zo hadden Oostbloklanden zich succesvol op Amerikaanse sporten als basketbal, honkbal en ijshockey toegelegd.
De Olympische Winterspelen van 1980 in Lake Placid waren een perfect platform voor een sportieve strijd tussen de machtsblokken, omdat ze toen alleen toegankelijk waren voor amateurs en profsport in communistische landen officieel niet bestond. De Sovjet-Unie had toen al vijf olympische en dertien wereldtitels bij het ijshockey gewonnen. Op papier waren zij amateurs, maar in de praktijk bleken zij fullprofs, vaak in legerdienst. De coach Viktor Tychonov controleerde, geheel in lijn met de Sovjetdoctrine, zijn ploeg totaal, tot in het privéleven. Tychonov was generaal in het Sovjetleger en sloot zijn ploeg tien maanden per jaar op in barakken om te trainen.
Amateurs
Het team van de VS bestond uit louter amateurs, voornamelijk spelers van universiteitsclubs. De gemiddelde leeftijd van het Amerikaanse team was slechts 21 jaar en daarmee was het het jongste team dat ooit voor de VS op de Olympische Spelen uitkwam.
De ploeg stond onder leiding van Herb Brooks. Hij selecteerde de spelers op basis van een psychologische test van meer dan driehonderd door hemzelf opgestelde vragen. Doel: uitvinden welke sporters het best tegen stress en druk konden.
Brooks begon met een selectie van 68 spelers, en bracht die in een aantal dagen terug tot twintig. Hij geldt als de uitvinder van de zogenaamde hybride spelstijl: een combinatie van het Europese spel, gericht op puckbezit, en de typisch fysieke stijl van de Noord-Amerikanen. Dat bestond vooral uit het betere gooi- en smijtwerk.
FBI en geheimagenten
De Sovjets verbleven al ruim voor aanvang van de Spelen in de VS om oefenwedstrijden te spelen. Een lokale krant schreef: ‘Het Russische ijshockeyteam heeft de voorbereiding op de Olympische Winterspelen afgesloten met een forse 10-3 zege op een Amerikaans Allstarteam.’
Maar dat was nog niet alles. De Amerikaanse Big Brother zag alles. ‘In Madison Square Garden waren uitgebreide veiligheidsmaatregelen getroffen. Behalve 90 normale ordebewaarders, bevond zich onder de ruim 11.000 toeschouwers een onbekend aantal FBI-agenten en leden van de Amerikaanse geheime dienst.’
Het olympisch toernooi
In de groepsfase van het toernooi versloegen de Sovjets alle tegenstanders. De Amerikanen begonnen met een gelijkspel tegen het sterke Zweden. Tsjecho-Slowakije, favoriet voor het zilver, werd met fysiek en technisch hoogstaand spel verslagen: 7-3. Team USA was plots een outsider voor medaillewinst.
Uiteindelijk gingen de Sovjet-Unie, de VS, Finland en de Zweden naar de medailleronde. Op vrijdag 22 februari 1980 vond de confrontatie tussen de VS en de USSR in een uitverkocht Fieldhouse plaats. De Sovjet-Unie kwam al vroeg op voorsprong in de wedstrijd en domineerde. Zo had de Sovjet-Unie 39 keer op doel geschoten en de VS slechts 16 maal.
Aan het einde van de eerste periode stond het 2-2. Toen besloot de Sovjetcoach om de keeper te wisselen. Vladislav Tretjak, misschien wel de beste keeper ooit, werd vervangen door Vladimir Mysjkin. Tikhonov gaf jaren later toe dat dit de grootste blunder uit zijn carrière is geweest.
Wonder
In de tweede en de derde periode bleef de Sovjet-Unie sterker en stond ook voor het grootste deel van de wedstrijd voor. Tien minuten voor tijd scoorde captain Mike Eruzione voor de VS de 4-3, waarmee de ploeg voor het eerst op voorsprong kwam. In het pandemonium van het Fieldhouse zag het extatische publiek het onmogelijke gebeuren: de jonge Amerikanen koersten af op een sensationele zege op de ervaren Sovjets.
Met nog slechts 10 seconden op de klok begon het publiek af te tellen, waarna het Miracle on Ice een feit was. Terwijl de Amerikanen onder de verbijsterde blikken van hun tegenstanders uitbundig op het ijs hun wonder vierden, zocht coach Brooks de kleedkamer op. Daarliet hij zijn tranen de vrije loop.
De Amerikanen wonnen in deze wedstrijd nog geen goud. Dat gebeurde pas nadat Finland twee dagen later met 4-2 werd verslagen. De Sovjet-Unie verpletterde Zweden nog met 9-2 en werd tweede. Het was een schrale troost voor de Sovjetrussen, want veel liever hadden ze het Wonder op IJs voorkomen.