Elk venster in de Canon van Nederland heeft een eigen museum, behalve de sport
Er bestaat ontzettend veel materiaal over sportgeschiedenis, maar dat wordt niet gebundeld in een museum of via digitale toepassingen. In een nieuwe nieuwsbrief op LinkedIn laat ik als specialist in sporterfgoed zien welke ideeën er al bestaan voor een Rijksmuseum van de Sport. Hier aanmelden.
Gemanipuleerde shit
Deze eerste nieuwsbrief gaat over een opvallend gemis in de Canon van Nederland, die bestaat uit vijftig vensters over heel veel geschiedenis. De eerste editie werd tussen 2005 en 2007 samengesteld door de commissie-Van Oostrom.
In 2019 was er een herijking, met als nieuw vijftigste venster Het Oranjegevoel, de periode vanaf 1974. Sport is het centrale thema: ‘Als Nederlandse sporters, individueel of in teamverband, uitblinken op het hoogste niveau, komt het Oranjegevoel naar boven: straten worden oranje versierd en mensen trekken soms de vreemdste oranje uitdossingen aan. De Nederlandse leeuw, van oudsher het symbool van kracht, is overal te zien.’
De Canon wordt gebruikt bij geschiedenislessen op Nederlandse scholen, zodat de sportgeschiedenis hier al vijf jaar onderdeel van uitmaakt – in ieder geval in theorie. Toch onderscheidt dit venster zich van alle andere: geen enkel museum heeft zich aan dit thema verbonden! Er is verder geen enkel sleutelstuk toegevoegd, dat is te zien in een historische collectie. Bij de andere 49 vensters is dat wél het geval.
Alle sleutelstukken van de Canon van Nederland zijn dus te vinden bij ruim zestig musea en archieven van het zogenaamde Canonnetwerk, behalve de sport. De reden is simpel: er bestaan in Nederland geen onafhankelijke musea over de maatschappelijke geschiedenis van sport. Daarmee staat het vijftigste venster van de Canon van Nederland in feite al vijf jaar leeg – een hinderlijk tekort.
Dat wil niet zeggen dat dit materiaal er niet is, blijkt uit enkele opvallende voorbeelden bij het gewone Rijksmuseum.
Lucebert
Het Rijks heeft een pentekening van Lucebert uit 1971 in bezit, waarop twee vrouwelijke voetballers staan afgebeeld. Dit kunstwerk werd gemaakt in het jaar dat de KNVB officieel instemde met competities voor vrouwen en was daarna enkele keren te zien op exposities. In de daaropvolgende halve eeuw verdween het werk in het depot, en is daar sindsdien altijd gebleven. Vorig jaar heb ik het bij toeval weer gevonden.
Deze afbeelding is geplaatst met toestemming van het Rijksmuseum
Schaatsen in 1809
Op 1 en 2 februari 1805 werden in Leeuwarden schaatswedstrijden gehouden voor vrouwen. Het is de oudste melding van een hardrijderij, waarvan we de deelnemerslijst hebben. Deze wedstrijden veroorzaakten ook nog eens de nodige opschudding vanwege de vrouwelijke deelname. Vier jaar later gebeurde zoiets opnieuw, waarvan Nicolaas Baur een schilderij maakte.
Nazi-schaakbord
In zaal 3.1 van het Rijksmuseum staat een schaakbord ter verheerlijking van het nationaalsocialisme. Het werd in 1941 vertoond op de exposite ‘Kunst der Front’ van de Duitse landmacht. De stukken stellen ieder een leger voor, zeer realistisch afgebeeld, zo analyseerde Lien Heyting in 2010 in NRC Handelsblad. Tijdens de Nationale Sportherdenking van 2023 werd het ook nog besproken.
Deze afbeelding is geplaatst met toestemming van het Rijksmuseum
Het materiaal is er dus. Nu nog een Rijksmuseum voor de Sport, zowel in een gebouw als online.
