Het archief van de bouw van Circuit Zandvoort in de jaren 40 staat helemaal online

In de Maand van het digitaal erfgoed besteedt Sportgeschiedenis aandacht aan de mooiste digitale collecties van sporthistorisch erfgoed. Bij het Noord-Hollands Archief staat de complete collectie online van de bouw van Circuit Zandvoort – hier. Het bevat zeer verrassend materiaal.

De bouw van het circuit, foto C. de Boer via het Noord-Hollands Archief    

Sportgeschiedenis is méér dan alleen een terugblik op de sporters zelf. Net zo interessant is de organisatie hierachter, zoals de bemoeienissen van overheid, politie en brandweer bij sportevenementen. Deze archieven zijn heel belangrijk om een beeld te krijgen van het maatschappelijke belang van sport in verschillende tijdperken. Een goed voorbeeld is de aanleg van het autocircuit in Zandvoort in de jaren 40.

Puinhopen

De eerste autowedstrijden in Zandvoort waren op 3 juni 1939, nog op een stratencircuit. In de Tweede Wereldoorlog sloopten de Duitsers een groot deel van de badplaats voor de aanleg van de Atlantikwall. Ondertussen werkte de gemeente gewoon door aan de plannen voor een nieuw circuit op een afgesloten terrein. Meteen na de Bevrijding verschenen de bouwtekeningen en begonnen de duinafgravingen. Die zitten allemaal in het dossier bij het Noord-Hollands Archief.

Er was dan ook extra druk, omdat er in Zeist vergevorderde plannen bestonden voor een autocircuit op een reeds aangekocht terrein, onder aanvoering van de zeer energieke Hans Hugenholtz van de Nederlandsche Automobiel Race Club. Zandvoort had dus geen tijd te verliezen.

In deze haast werden niet alle regels even goed nageleefd. Dat wordt pas duidelijk door het archief van het gemeentebestuur van Zandvoort uit de jaren 40. Het ging al mis bij het leggen van de fundamenten, waarvoor de oorlogspuinhopen werden gebruikt. Daar zaten nog geschikte bakstenen tussen, in tijden van schaarste zeer waardevol. Ze werden alleen niet apart gelegd door de gemeente, zoals vereist, maar kapotgeslagen, wat het Ministerie van Wederopbouw en Volkshuisvesting bijzonder irriteerde.

Bouwproject stilgelegd

In verschillende brieven en vermaningen in 1947 en 1948 kwam dat ongenoegen tot uiting. ‘Vernieling van beschikbaar bouwmateriaal dat voor bouwerij te Zandvoort goedkoper uitkomt dan nieuwe steen, op zich zelf al te veroordelen, is onder de heersende omstandigheden ontoelaatbaar. Het zal duidelijk zijn dat uit het niet nakomen van de voorwaarden schade voor het Rijk is ontstaan.’

Dit conflict kwam begin 1948 tot een climax toen de overheid de verdere aanleg van de toegangswegen en het circuit verbood, tot ontzetting van de gemeente. Het bouwproject kwam zo opeens tot stilstand, opvallend actueel gezien de huidige ontwikkelingen in het stikstofdossier.

Net als nu volgde de ene brandbrief na het andere spoedoverleg, maar het bouwverbod werd gehandhaafd. De geplande opening van 7 augustus 1948 kwam serieus in gevaar. Pas na bestudering van het archief blijkt dat er bemoeienis van prins Bernhard was, de oude dus. Hij zegde toe om de ministeries van Binnenlandse Zaken en Financiën onder druk te zetten in ruil voor een gift van ongeveer 20.000 gulden voor de Stichting Prins Bernhard, in onze tijd te vergelijken met zo’n honderdduizend euro. Belastingvrij, zo beloofde de gemeente zwart op wit.

Met succes, want al snel werd de bouw hervat en ging de geplande opening gewoon door. Wat er met het geld is gebeurd, wordt helaas niet duidelijk door dit dossier. De kans is aannemelijk dat de stichting hiermee zijn maatschappelijke taken heeft uitgevoerd: het ondersteunen van oorlogsweduwen en -wezen.