Het Olympisch Stadion is in 2024 het hart van het sporterfgoed

Historici, programmeurs, designers, erfgoedspecialisten en datadeskundigen brengen de nacht van 8 op 9 november door in het Olympisch Stadion. Daar zullen ze werken aan digitale toepassingen van historische data, waarmee ze een groot publiek kunnen bereiken: de zogenaamde HackaLOD. Er is vooral aandacht voor het sporterfgoed.

Luchtfoto van het Olympisch Stadion in 1928. Foto via Stadsarchief Amsterdam

Archieven en musea hebben steeds meer de beschikking over digitale collecties en onderliggende data, die wereldwijd met elkaar worden verbonden via het systeem van Linked Open Data. Zo is het mogelijk om bij alle betrokken instellingen tegelijk te zoeken, waarmee er veel sneller dwarsverbanden zichtbaar worden. We noemen dit het digitale geheugen.

Zo is Europeana voor mij als sporthistoricus een ideale site, omdat op die plek erfgoedinstellingen in heel Europa makkelijk doorzoekbaar zijn. Als ik wil weten wat er beschikbaar is over de Olympische Spelen, vind ik heel snel materiaal van Finland tot Griekenland – in veel gevallen buiten het eigen land nog onbekend.

Dat was heel handig in 2021, want toen maakte ik een liveblog van de Olympische Spelen van Athene, precies 125 jaar daarvoor. Acht dagen lang keek ik terug op dat moment, waarbij ik via Europeana prachtige afbeeldingen vond bij Griekse erfgoedinstellingen. We gonna party like it’s 1896!

Elke week stuur ik een nieuwsbrief over sporterfgoed – hier abonneren

HackaLOD

Het Netwerk Digitaal Erfgoed maakt dit digitale geheugen zichtbaar, samen met de erfgoedsector, provincies, gemeenten en het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Dragende instellingen zijn KNAW Humanities Cluster, Koninklijke Bibliotheek, Nationaal Archief, Beeld & Geluid, Het Nieuwe Instituut en Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Eén van de manieren om dat te doen is de HackaLOD, een jaarlijks evenement waarbij die Linked Open Data aan elkaar worden geknoopt om er heel bijzondere toepassingen van te maken. Specialisten laten zich hiervoor opsluiten in een historisch gebouw om in teams te werken aan apps en games, die voor een breed publiek makkelijk zijn te gebruiken. Sinds de doorbraak van Kunstmatige Intelligentie de afgelopen jaren is er op dit terrein een enorme sprong gemaakt.

Sporterfgoed

De eerste HackaLOD was in 2014, waarmee die nu dus tien jaar bestaat. Dat gebeurt ook nog eens in een olympisch jaar, zodat deze jubileumeditie wordt gehouden in het Olympisch Stadion. Directeur Carla de Groot maakte zelf deze locatie bekend op de Summer Party van HackaLOD.

Het sporterfgoed is het centrale thema, ook al is dat niet bindend. De deelnemers worden verzocht of ze hier aandacht aan willen besteden, maar het is niet verplicht.

Op die Summerparty vertelde ik over de mogelijkheden van het sporterfgoed, waarbij het heel belangrijk is dat sportgeschiedenis niet automatisch hoeft te leiden tot heldenverering en overzichten van kampioenen en gewonnen medailles – binnen de sport zelf erg populair.

Erfgoedinstellingen moeten de sportgeschiedenis juist in een grotere maatschappelijke context plaatsen. Ook moeten zij waken voor hun onafhankelijkheid. Hier zijn drie onderzoeksvragen om duidelijk te maken wat ik bedoel.

• Tussen de Eerste en Tweede Wereldoorlog zijn er in Nederland bijna 3.000 katholieke voetbalclubs opgericht. Hoe was de spreiding over het land?
• Het is bijna tachtig jaar geleden dat Limburg in de frontlinie van de Tweede Wereldoorlog lag. Kunnen we zien hoe de gevechten zich hebben verplaatst aan de hand van de oorlogsslachtoffers in de sport?
• Sinds 1960 hebben zo’n 800 Nederlanders meegedaan aan de Paralympische Spelen. Krijgen we meer te weten over het tijdsbeeld van deze sporters als we achterhalen op welke manier zij hun handicap hebben opgelopen?

Wanneer we op deze manier naar de sportgeschiedenis kijken, levert dit informatie op, die verder reikt dan alleen de sport zelf. Daarmee verzamelen we meteen relevant materiaal voor het Rijksmuseum van de Sport, dat volgens dezelfde gedachte moet worden opgezet.

Totaalgeschiedenis

Binnenkort zal ik meer vertellen over mijn strategie van Totaalgeschiedenis om het sporterfgoed verder te ontwikkelen. Net als in het Totaalvoetbal hebben we nieuwe ideeën nodig voor de onderlinge samenwerking, waarbij instellingen voortdurend van positie moeten wisselen om het beste resultaat te bereiken.

Op die manier maken we van overbodige archiefstukken weer belangrijk materiaal, omdat we die op een andere manier inzetten. We laten de sportgeschiedenis opduiken op plekken waar niemand die had verwacht, precies zoals voetballers dat op het veld moeten doen. We kijken vooral naar de onderlinge samenwerking om te komen tot een ideale opstelling.

Dat kan je allemaal volgen via mijn nieuwsbrief Het Rijksmuseum van de Sport – hier abonneren.