Maak er een format van: het Sportmuseum van Nederland

Op LinkedIn verscheen mijn tweede nieuwsbrief over het Rijksmuseum van de Sport – hier abonneren. Daarin een voorstel om verborgen collecties uit de sportgeschiedenis zichtbaar te maken, met gebruik van een tv-format van vier jaar geleden. 

Uit Het Museum van Nederland: Bertheke Hoejenbos met een bijzonder object uit het vrouwenvoetbal

Eind 2020 begon bij Omroep MAX de tv-serie Het Museum van Nederland. ‘Als we Nederland zouden moeten vatten in één tentoonstelling,’ vatte de omroep samen, ‘wat moet daar dan te zien zijn?’

Mensen mochten zelf objecten voorstellen, die werden beoordeeld door specialisten. Er waren verschillende categorieën, waarbij ik verantwoordelijk was voor de sport. Zo sprak ik over de fiets van Gerrie Knetemann, een clubsjaal uit de begintijd van het vrouwenvoetbal en de schoenen van Marco van Basten.

Die schoenen wees ik af in een bijzondere uitzending op 6 januari 2021, omdat precies op dat moment de bestorming was van het Capitool in Washington. Meteen na mijn afwijzing schakelde NPO1 daarom over naar een live-verslag vanuit de Verenigde Staten.

Tijdens dit programma werden verrassende en soms confronterende objecten aangeboden, zoals de rugzak van Astrid Hornikx, in 2014 één van de slachtoffers van de ramp met de MH17. Die was beschikbaar gesteld door haar ouders. En dan waren er de kunstwerken van Rita Maasdamme over het slavernijverleden, die eigenlijk thuishoren in het Rijksmuseum.

Deze objecten werden opgenomen in een expositie in de Kunsthal in Rotterdam. Helaas is die nooit geopend vanwege de heersende lockdown. Daarom zullen we nooit weten hoeveel bezoekers het Museum van Nederland zou hebben getrokken.

En dat is jammer, want al tijdens de uitzendingen waren er veel positieve reacties, vooral van mensen die niet in Nederland waren geboren. Op een hele leuke en toegankelijke manier kregen ze informatie over ons land, waardoor ze de cultuur beter begrepen.

Nog een keer

De serie had zo maximaal last van corona en misschien is dat wel de reden dat er geen nieuw seizoen is gekomen. Vier jaar later kan dat altijd nog, maar dan wel als Het Sportmuseum van Nederland. Als we de Nederlandse sportgeschiedenis moeten samenvatten in objecten, wat zouden we dan zien?

De meeste objecten zullen ongetwijfeld de schoenen, shirts en medailles van de kampioenen zijn, omdat veel mensen denken dat de sportgeschiedenis alleen maar daarover gaat. Die horen er inderdaad bij, maar het is interessant of er ook materiaal wordt aangedragen, die de bezoekers juist aan het denken zullen zetten. Is de sport inderdaad zo verbroederend en krijgt iedereen daar een kans, ongeacht de afkomst?

Dat kunnen ledenlijsten uit de Tweede Wereldoorlog zijn, met de namen van de Joodse leden die uit de club zijn gezet, onder dwang van de bezetters. Die namen zijn vaak doorgestreept.

Dat kan een kille afwijzingsbrief zijn aan een vrouwelijke sporter, nadat zij heeft gevraagd om mee te mogen doen aan een sportevenement, waarop alleen maar mannen waren toegestaan.

Dat kan een ooggetuigenverslag zijn van een sporter of supporter, die slachtoffer is geworden van racisme of een andere vorm van structureel machtsmisbruik.

Zo ontstaat er een combinatie van de helden en de hoogtepunten met de drama’s en de dieptepunten, een mooie balans in de maatschappelijke geschiedenis van de sport.

Zichtbaar

Nog belangrijker is dat onbekende collecties zichtbaar worden gemaakt, als bewijs dat er een Rijksmuseum van de Sport moet komen. En dat hoeft niet alleen op nationaal niveau te gebeuren, want dan kan natuurlijk ook gaan over een regio of een thema.

Het Sportmuseum van Nederland wordt dan het Sportmuseum van Friesland, of van Heerlen, of van het zwemmen, of van de gehandicaptensport. Die serie met bijhorende expositie kan dus ook worden gemaakt door een regionale omroep, een website of een energieke influencer. Vergeet dan niet het plaatselijke archief te bellen, want daar zit veel kennis en materiaal.

En misschien is het zelfs wel beter om als er op verschillende plekken zoiets gebeurt, omdat we dan van elkaar kunnen leren. Daarnaast ontstaat er een netwerk van sportmusea, in plaats van één instelling met vooral een nationale invalshoek.

Het eerste object

Een voorbeeld.

Het Stadsarchief Amsterdam beheert sinds kort het persoonlijke archief van Thom Harinck over ruim een halve eeuw vechtsport. Harinck ontwikkelde de vechtstijl chakuriki, een combinatie van boksen, karate, judo, jiujitsu en worstelen. Enkele bijzondere objecten werden vorig jaar al vertoond in een tijdelijke expositie.

Thom Harinck en Migiza Victoriashoop van het Stadsarchief Amsterdam