De Menselijke Trein op de wielerbaan van Berlijn

De eerste echte Nederlandse koning van de zesdaagse is de in vergetelheid geraakte John Stol. Deze Menselijke Trein won begin twintigste eeuw in New York als eerste Nederlander zo’n dagenlange wedstrijd. Op de eerste Europese zesdaagse – in Berlijn – werd Stol knap tweede.

Die laatste race werd voor het eerst in 1909 georganiseerd. Het zesdaagse wielerecircus kwam begin negentiende eeuw langzaam vanuit de Verenigde Staten naar het oude continent overwaaien. In de lente van 1909 vond die Berlijnse Zesdaagse plaats in het tentoonstellingsgebouw van de Zoologischen Garten. De organisatoren waren Georg Hölscher, eigenaar van sportpark Friedenau, de bekende Duitse wielerjournalist Fredy Budzinsky en zesdaagsenkoning Walter Rütt.

Rütt had in 1907 en 1909 de beruchte Zesdaagse van New York gewonnen. De eerste keer dat hij die won deed hij dat met zijn Nederlandse koppelgenoot John Stol. Stol is daarmee de eerste Nederlander die een zesdaagse won. In 1909 wonnen de Amerikanen Jim Moran en Floyd McFarland in Berlijn, maar John Stol werd met zijn Franse maatje Marcel Berthet knap tweede.

Stol werd op 18 april 1884 geboren in Amsterdam. Op veertienjarige leeftijd was hij al fanatiek wielrenner en zijn begeleiders zagen in hem een toekomstige professional. Zijn vader zag liever dat hij een bestaan zou opbouwen als bouwkundig tekenaar. Hij verzette zich tegen de wieleraspiraties van zijn zoon, maar John wist zijn vader uiteindelijk toch te overtuigen van zijn fietstalenten. De ervaren beroepsrenners Guus Schilling en Bruno Salzmann ontfermden zich over de adolescent. Stol ontwikkelde hij zich in snel tot een veelzijdig renner. Vanwege zijn tempohardheid kreeg hij de bijnaam De Menselijke Trein. Stol reisde aanvankelijk enkele jaren heel Europa door en hij verbleef later ook korte tijd aan de Amerikaanse oostkust.

Stol en de motoren

Enkele maanden na de Zesdaage van Berlijn was de Kleine Höllander – zoals de lokale pers hem noemde – weer in de Duitse hoofdstad. Op zondag 18 juli 1909 was hij terug in de Zoologischen Garten. Dit keer deed hij mee aan wedstrijd die werd gegangmaakt achter zware motoren.

De feestelijk versierde sporthal was volgestroomd. De militaire kapel speelde op het middenterrein populaire deuntjes en het publiek zong enthousiast mee. Worstverkopers deden goede zaken, de zon scheen en iedereen was in een uitgelaten stemming. De heren in het publiek schoven hun strohoeden achteloos naar achteren toen het startschot viel. Brullende motoren begonnen aan hun serie rondjes op de baan, met in hun kielzog Stol en zijn wielercollega’s.

De dood op de baan

Plots hoorde Stol een harde knal. Hoog in de bocht was de achterband van een gangmakersmotor gesprongen. De achteropkomende combinatie probeerde uit alle macht de vallende motor te omzeilen. Dat lukte niet, en de motor vloog met negentig kilometer per uur over de balustrade midden in de afgeladen tribunes, en ontplofte. Negen personen, waaronder vier uit één gezin, vonden de dood en vijftien anderen werden met zware brandwonden afgevoerd naar het hospitaal.

De Pruisische autoriteiten verboden onmiddellijk alle stayerskoersen in Berlijn. Dat had weinig effect op de veiligheid op de baan. Veertien dagen later, toen het verbod net opgeheven was, ontplofte op de baan van Chemnitz weer een achterband van een gangmaker. Als een ongeleid projectiel vloog de motor het middenterrein op en botste tegen een Franse soigneur, die dodelijk werd getroffen.

Gouden ketting

Stol koos na deze kleine rampen voor een wielercarrière zonder zware motoren. Hij werd een bedreven baansprinter, die in 1913 en 1918 de Nederlandse titel bij de profs won in een tijd dat de legendarische Piet Moeskops deze discipline domineerde.

Een registratie van de toertocht die Hima in 1917 organiseerde om zijn rijwielen te promoten. In acht dagen reden renners 1.200 kilometer door Nederland: van Sittard via Ommen en Enschede naar het noorden om uiteindelijk in Amsterdam te eindigen. Tijdens hun tocht werden de renners begeleid door een karavaan van volgauto’s. Onder de coureurs bevonden zich bekende namen als Klaas van Nek, Frits Wiersma, Cor Bleekemolen en…John Stol!

Stol is een inmiddels bijna vergeten eerste schakel in een gouden ketting van Nederlandse zesdaagse renners, die via Piet van Kempen, Jan ‘Kanonskogel’ Pijnenburg en Gerrit Schulte eindigt bij Peter Post. Zij wonnen samen 139 zesdaagsen. Met bijna al deze renners kreeg Stol later te maken als wedstrijdleider, onder meer bij de Zesdaagse van Amsterdam. Daarnaast was hij vrijwel tot aan zijn dood in 1973 bestuurslid van de KNWU.

Waardeer dit artikel!

Dit artikel las je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je je waardering laten blijken door een kleine bijdrage te doen