Qatar zette geregisseerde supporters in, net als de DDR en Noord-Korea

Het nationale elftal van Qatar werd op dit WK toegezongen door 1500 voetbalfans. Die waren vooraf geselecteerd, net als bij de DDR gebeurde op het WK voetbal van 1974 of Noord-Korea op de Winterspelen van 2018.

John Graat van Trouw plaatste op 29 november een opmerkelijke tweet.

De "harde kern van Qatar" is er ook weer. Blijken 1500 gerecruteerde voetbalfans uit vooral Libanon te zijn, verder uit Egypte en Algerije. Sinds oktober getraind in choreografie en yells, en in het Qatarees volkslied. Tegen gratis tickets, huisvesting en eten. #NEDQAT pic.twitter.com/5Vt5nLPzxQ

— John Graat (@JohnGraat) November 29, 2022

De toejuichingen voor het nationale elftal van Qatar waren dus niet van voetbalsupporters, die hemel en aarde hadden bewogen om bij deze wedstrijd te zijn. Het betrof vooral juicharbeiders uit Libanon, Egypte en Algerije.

Guido van Gorp plaatste als reactie onderstaande filmbeelden, waarop is te zien dat deze supporters hun leuzen oefenden – start na veertig seconden. Deze nepsteun is uitzonderlijk in de sportgeschiedenis, maar niet uniek. Zowel op het WK voetbal als de Olympische Spelen hebben we dit eerder gezien, in beide gevallen in een politiek en geografisch verdeeld gastland.

West-Duitsland

De Olympische Spelen van 1972 in München en het WK voetbal twee jaar later in West-Duitsland zorgden voor een bijzondere politieke dynamiek. De DDR bestond toen nog, het communistische deel van Duitsland als onderdeel van het Sovjet-machtsblok. Het prestige van die sportevenementen in het kapitalistische en westelijke deel van Duitsland werkte daarom als een rode lap op de DDR.

Bij de Zomerspelen van 1972 bijvoorbeeld stelde de West-Duitse organisatie voor om de volksliederen bij ceremonies af te schaffen, omdat die nationalisme in de hand zouden werken. Dat klinkt heel nobel, maar het ging er vooral om dat het volkslied van de DDR niet op West-Duits grondgebied te horen zou zijn. De DDR deed er daarom weer alles aan om zoveel mogelijk gouden medailles te behalen, en slaagde in zijn opzet door er méér te winnen dan de West-Duitsers zelf. Op eigen grondgebied werd de Bondsrepubliek verslagen door de DDR.

Ministerie van Staatsveiligheid

De DDR had zich ook geplaatst voor het WK voetbal van 1974. De politieke lading van deze deelname werd nóg groter toen dit land in dezelfde poule werd geplaatst als het gastland, zodat er een directe confrontatie op het programma stond. De DDR liet vanaf de loting daarom niets meer aan het toeval over, reconstrueerde het tv-programma Andere Tijden in 2006. Onder de directe leiding van het ministerie van Staatsveiligheid werden 1.500 supporters zorgvuldig geselecteerd om voor het oog van zoveel mogelijk camera’s met Oost-Duitse vlaggen te zwaaien op West-Duits grondgebied. De codenaam van deze operatie was Aktion Leder.

Deze supporters kwamen uit de hele DDR, maar dan wel van de partijcentrale, de ministeries en de jeugdbeweging. Getrouwde voetballiefhebbers kregen de voorkeur, mits ze zonder partner reisden, omdat de kans op vluchten dan was te verwaarlozen. Voor de zekerheid zat er bij elke tien supporters toch nog één veiligheidsagent van de Stasi.

Horst Slaby was één van deze supporters. “We kwamen de trein uit, dan was er aanwezigheidscontrole, we gingen naar het stadion en dan weer: aanwezigheidscontrole. Op de terugweg idem dito. Je had het gevoel dat er onder de supporters een groep van zo’n honderd man vooral ons in de gaten hield.” Ze zwaaiden met DDR-vlaggen en marcheerden naar het stadion alsof het een partijparade was. Hun land won met 1-0 van de West-Duitsers, waarmee de actie was geslaagd – óók omdat alle Oost-Duitsers weer naar hun eigen land terugkeerden.

Foto Herbert Behrens via het Nationaal Archief

Cheerleaders

De Winterspelen van 2018 in Zuid-Korea zorgden voor een vergelijkbare giftige dynamiek met Noord-Korea. Het prestige van dit evenement maakte het communistische noorden razend. Explosief, was eerder al gebleken. De Zomerspelen van 1988 in Seoul zorgde voor hoogoplopende spanningen met zelfs aanslagen, waarbij honderden doden vielen. Een jaar vóór de val van de Muur was dit het laatste grote sportevenement dat plaatsvond in de Koude Oorlog, zo weten we met terugwerkende kracht.

In 2018 was Noord-Korea veel machtelozer en daarom kwam het regime met een geniale propagandastunt. Een groep van 229 vrouwen werd naar Pyeongchang gestuurd om als cheerleaders plaats te nemen op de tribunes van de Winterspelen. Vooraf hadden ze heel goed geoefend, waarna de beelden over de hele wereld werden vertoond.

Alle aandacht ging zo uit naar Noord-Korea en niet meer naar het gastland Zuid-Korea, dat miljarden had geïnvesteerd om zichzelf aan de wereld te tonen als een goed gastheer van de Olympische Spelen. Met relatief heel weinig geld en middelen werd het gastland op eigen terrein verslagen door de aartsrivaal. Het was een propagandastunt van het allerhoogste niveau.

En zo meende Qatar wellicht ook gebruik te kunnen maken van geregisseerde supporters, die vooraf goed hadden geoefend. Het heeft alleen niet geholpen, want met de propagandistische waarde van dit WK voetbal wil het nog niet overal even goed vlotten. En de DDR won tenminste nog eens een wedstrijd, wat Qatar niet is gelukt.