Rolcurling, het Hollandse curlen: uitgestorven of klaar voor een herstart?

De aandacht voor de van oorsprong Schotse sport curling is sinds 2015 in Nederland sterk gegroeid. Met 4 clubs en 160 leden in 2019 is het nu nog een kleine sport, maar de Nederlandse Curling Bond heeft ambitieuze plannen om de sport te laten groeien. Begin jaren zestig van de twintigste eeuw had een Baarnse industrieel Han van der Eerde, directeur van de Ocrietfabriek samen met enkele medewerkers een droom om een Nederlandse variant van het ijscurlen, het rolcurlen op een betonnen baan te introduceren.

Door Mathijs L.T. Witte

Hij leidde vanaf 1940 de fabriek die als onderdeel van de keukenfabrikant Bruynzeel na de Tweede Wereldoorlog groot werd met het maken van lavetten en aanrechtbladen. Ocriet is een kunststeen gemaakt van korrels van marmer, graniet of zandsteen gevat in witte cement. Om een strakke gladde vorm te krijgen wordt het oppervlak van de kunststeen geplamuurd, geslepen en gepolijst. Daarna wordt een beschermende laag van 8mm verkregen door het oppervlak met fluorhoudend gas te bewerken. Dit heet ocrateren en de Ocrietfabriek had op dit procédé een wereldwijd patent. Het resultaat is een slijtvaste en keiharde kunststeen die kon wedijveren met het natuurlijke graniet.

Goedkopere stenen

Van der Eerde maakte op een wintersportvakantie in 1960 kennis met de curlingsport en kreeg te horen dat er internationaal gezien een groot tekort was aan curlingstenen. Hij zag kansen voor zijn bedrijf om de stenen goedkoop te produceren. De Ocrietfabriek gebruikte bij de productie veel graniet maar hield bij de bewerking ook over. Van der Eerde hoopte door het hergebruik van het steengruis een restproduct uit de fabriek te kunnen vermarkten. Hij maakte de kunststenen en liet ze uitgebreid op het ijs testen door de Amsterdamse Curling Club op de Jaap Edenbaan. De resultaten stemden tot tevredenheid.

Zomerse variant

Vervolgens bedacht van der Eerde dat er eigenlijk een zomerse variant van het winterse curling nodig was. Mogelijk was hij geïnspireerd door de Duitse variant van ijscurling, het Eisstochschiessen (ijsstokschieten) dat in de zomer en in de winter in Duitsland en Oostenrijk veelvuldig gespeeld wordt. Hij zag voor het rolcurling een enorme sportieve en recreatieve potentie. Dit spel kon het gehele jaar door gespeeld worden, terwijl je met curling afhankelijk was van een koude winter. Van der Eerde hoopte ook mee te liften op het succes van andere recreatieve sporten, zoals bowling, jeu-de-boules en midgetgolf in Nederland. Met een kleine club medewerkers begon van der Eerde aan de ontwikkeling van de curlingstenen en het spel op een proefbaan bij het Baarnse bedrijf.

Het spel

Om het spel op een betonnen baan (rink) te kunnen spelen bedachten de medewerkers van de Ocrietfabriek om aan de onderkant van de curlingstenen drie roestvrij stalen kogellagers te bevestigen. Daarmee konden spelers de stenen makkelijk over de baan schuiven. Daarnaast konden de lagers er ook afgehaald worden zodat de stenen ook op het ijs gebruikt konden worden.  De stenen wogen 13 tot 17 kg. Het spelelement leek verder veel op ijscurling.  Alleen de baan was met smaller en korter.

Uitrollen van het rolcurlen

De Ocrietfabriek had nog maar weinig reclame gemaakt voor de nieuwe sport. Toch kon een trotse adjunct-directeur Hofstede begin 1962 melden dat op elf plaatsen in Nederland een rolcurlingbaan zou worden aangelegd bij met name hotels. Vanaf 10.000 gulden legde de Ocrietfabriek een baan of een park aan en leverde de stenen. Acht banen werden daadwerkelijk aangelegd bij het Berghotel in Amersfoort, in de Lage Vuursche, bij Hotel-restaurant de Caisson in Kapelle-Biezelinge (overdekt), bij Ome Jan in Oisterwijk, bij Hotel Huis ter Duin in Noordwijk, bij de uitspanning de Bataaf in Den Haag, bij Le Grillon in Groningen (Glimmen) en bij de Jagershorst in Leende. De landelijke, regionale en lokale pers waren bij de opening van de banen massaal aanwezig om meer te weten te komen over deze nieuwe sport.

Demonstraties

Om meer bekendheid  te geven aan de sport werden in het hele land ook demonstraties gegeven door het personeel van de Ocrietfabriek, bijvoorbeeld op een expo-show in Hilversum, in de RAI en in Groningen.  Vara-omroepster Elles Berger mocht in de RAI het rolcurling uitproberen. Hierop volgde nog de bouw van banen in Roden, Beekse Bergen, Eindhoven, Rijswijk en Vlissingen. Ook werd een aantal keer een wedstrijd georganiseerd tussen teams van de Ocrietfabriek, Goes en Kapelle-Biezelinge.

Internationale interesse

Rolcurling ging in de periode 1962-1964 ook internationaal. In het Franse Deauville werden vijf banen aangelegd. De Amerikaanse acteur Orson Welles werd gevraagd om de banen feestelijk te openen.

In Londen (Brixton), Parijs en in Zwitserland (Crans-Montana, Zürich, Château-d’Oex en Villars) verschenen weldra rolcurlingbanen. In Zwitserland kwam de sport het meest van de grond, want er werden weldra wedstrijden gehouden tussen teams uit verschillende steden.

In 1964 trok directeur van der Eerde de stekker uit het avontuur dat rolcurling heette. Het leverde in geldelijke zin te weinig op. De sport sloeg niet echt aan bij de bevolking. Mensen waren in het begin wel geïnteresseerd maar het trok niet de massale aandacht waarop gehoopt was. Zou het aan het wat suffe imago hebben gelegen? Immers, ijscurling kwam in die tijd ook niet van de grond in Nederland. Daarnaast bleek dat de techniek en de kwaliteit van het product toch te wensen over liet. In gesprekken met personeelsleden bleek wel dat de kogellagers snel kapot gingen, waardoor de stenen blokkeerden. Daarnaast was de baan van tegels gemaakt waartussen een kunsthars was gespoten. De banen sleten snel waardoor oneffenheden in de banen ontstonden. De Ocrietfabriek moest vanwege de garantie nieuwe spullen leveren.

In de Ocrietfabriek had niemand het er daarna nog ooit over het rolcurlen. Hoe dat bij de uitbaters van de verschillende banen zit, durf ik niet te zeggen. Mogelijk hebben mensen nog jaren plezier gehad van deze recreatieve sport.

Tegenwoordig

Zou Rolcurling in deze tijd kunnen meeliften op het succes van ijscurling? Zou iemand het durven om deze Nederlandse sport een nieuwe impuls te geven? De eerste mogelijkheden om te ijsstokschieten op een betonnen of kunststof baan zijn in Nederland al gesignaleerd. Je kan een curlingbaan huren via Happyrent.