De Olympische Spelen van 1928 en de Elfstedentocht moeten werelderfgoed worden

Twee collecties uit het Nederlandse sporterfgoed zijn zo bijzonder dat die door Unesco moeten worden erkend als werelderfgoed. Ik doe een poging in mijn nieuwsbrief over het Rijksmuseum van de Sport – hier gratis abonneren.

Het Nederlandse Memory of the World Comité en de Unesco Commissie hebben een oproep gedaan om uitzonderlijk documentair erfgoed met een Nederlandse uitstraling te nomineren voor het nationale Memory of the World Register.

Dat register is in feite het Geheugen van de Wereld, gericht op uitzonderlijk documentair erfgoed. In dit geval is dat dan binnen de context van het Koninkrijk der Nederlanden. Zo leggen we ons collectieve geheugen vast. Het is ook mogelijk om gescheiden collecties samen te voegen, zodat hun relevantie toeneemt.

Sporterfgoed

Goh, dacht ik. Hoeveel collecties uit het sporterfgoed kan ik zo snel verzinnen voor de Unesco?

Na een stuk of dertig hield ik ermee op, zoals het archief van Ellen Burka, de schaatster die de Holocaust overleefde. In Haarlem ligt een collectie over de aanleg van het Circuit Zandvoort, inclusief het onvermijdelijke gerommel van de oude prins Bernhard op de achtergrond. De schoenen van Anton Geesink staan sinds tien jaar in het Utrechts Archief, net als al zijn documenten.

Enzovoort.

Er zijn twee Nederlandse collecties, die ook buiten de sport een groot internationaal belang hebben.

Zo waren de Olympische Spelen van 1928 in Amsterdam de eerste met olympisch vuur. Dat evenement was tevens de doorbraak van de internationale vrouwensport. Verder werd het parkeerbord bedacht, zoals die bijna een eeuw later wereldwijd wordt gebruikt. Bij het Stadsarchief Amsterdam wordt hiervan zeer boeiend materiaal bewaard.

Een andere bijzondere verzameling bestaat uit de archieven van de Elfstedentocht, die grotendeels in Leeuwarden worden bewaard. Het Fries Scheepvaart Museum in Sneek heeft ook bijzonder materiaal. Dit schaatsevenement is inmiddels wereldberoemd, vooral omdat het al meer dan 25 jaar niet meer wordt gehouden. Dit elfstedenerfgoed heeft daarmee een internationale waarde, waardoor ik het maar heel kort samenvat als WereldELFgoed.

Amsterdam 1928

Het is in 2028 precies honderd jaar geleden dat de Olympische Spelen in Amsterdam werden gehouden, nog steeds de enige keer ooit. Tijdens de openingsceremonie werd voor de eerste keer het olympisch vuur aangestoken. Dit wereldberoemde symbool, dat dus een Nederlandse uitvinding is, bestaat in 2028 ook precies een eeuw.

Het Stadsarchief Amsterdam beheert enkele bijzondere collecties. Die zijn helaas niet van de organisatie zelf, want die documenten zijn allang weggegooid door de voorganger van NOC*NSF. In de archieven van onder meer de politie en de brandweer zit dan weer wél uniek materiaal.

Zo wordt de officiële vergunning bewaard, die burgemeester De Vlugt van Amsterdam gaf om in zijn stad de Olympische Spelen te organiseren, ‘gelet op artikel 252, in verband met artikel 5 der Algemeene Politieverordening van Amsterdam’. Zo stemde de gemeente ermee in ‘gedurende de maanden Mei, Juni, Juli en Augustus 1928 te dezer stede Olympische Spelen te houden en de daarmede in verband staande muziekuitvoeringen, vertooningen, enz. te geven.’

Zónder die vergunning, die pas dertien dagen vóór aanvang van het eerste olympische evenement werd afgegeven, waren er géén Olympische Spelen in Amsterdam geweest. En ook het olympisch vuur zou niet in 1928 zijn geïntroduceerd.

Ander uniek spul zijn de schetsen en ontwerpen van het eerste parkeerbord ter wereld! Want ook dat is een Amsterdamse innovatie voor de Spelen van 1928, speciaal bedoeld voor buitenlandse automobilisten. Zij spraken tenslotte de Nederlandse taal niet en daarom was er behoefte aan een duidelijk symbool dat meteen duidelijk maakte waar iemand zijn auto kon parkeren. Dat werd de letter P, zoals wij die nu nog steeds kennen.

De Gemeentepolitie deed onderzoek naar zo’n verkeersbord en bestelde enkele exemplaren in Duitsland. In de kleine eeuw daarna is dit de internationale standaard geworden.

WereldELFgoed

Bij Tresoar ligt het archief van de Koninklijke Vereniging De Friesche Elf Steden, inventarisatie hier. Daarnaast wordt daar het familiearchief van Hepkema beheerd, inclusief de nalatenschap van Mindert Hepkema, in 1912 de oprichter van de Elfstedenvereniging – inventarisatie hier.

De Elfstedentocht behoort tot het belangrijkste sporterfgoed van ons land, dat ook internationaal bekend is. Sinds 1997 is die tocht niet meer gereden en is er ook steeds minder kans dat er een nieuwe editie komt.

Het is extra belangrijk om veel aandacht te geven aan dit WereldELFgoed. Daarom deze officieuze nominatie voor het nationale Memory of the World Register.

Deadline

Er is alleen één probleem, want volgens de feestcommissie moet de indiener gerechtigd zijn om het documentair materiaal voor te dragen voor het Nederlandse Memory of the World Register. En dat ben ik niet, in ieder geval niet dat ik weet.

Daarom een verzoek aan Tresoar, het Fries Scheepvaart Museum en het Stadsarchief Amsterdam om die aanvraag in te dienen. Dat moet wel snel, want de deadline is 30 september.