De vijf olympische ringen zijn voor altijd verbonden aan de Eerste Wereldoorlog
Het wereldberoemde symbool van de vijf olympische ringen is een nalatenschap van de Eerste Wereldoorlog. De gehandicaptensport is een nalatenschap van de Tweede Wereldoorlog.
De opening van de Olympische Spelen van 1920 in Antwerpen met voor de eerste keer de olympische vlag. Foto via Europeana / Sportimonium
Revoluties, oorlogen en opstanden hebben hun sporen achtergelaten op de Olympische Spelen. De geschiedenis van ruim 125 jaar olympische beweging laat daarom zien dat de sportwereld zich niet afspeelt in een neutrale zone, los van de rest van de maatschappij.
Het zijn niet alleen de helden en de hoogtepunten, die de moderne sport hebben gevormd, maar ook de drama’s en dieptepunten van onze tijd. Positieve sportwaarden als verbroedering, eenheid en gezondheid konden alleen maar ontstaan in reactie op die vreselijke maatschappelijke gebeurtenissen.
De sportwereld heeft hiervoor alleen amper aandacht, omdat die er niet op is ingesteld om stil te staan bij tegenslagen. Sportieve terugblikken zijn lijstjes met helden. Sportmusea verdienen hun geld met het vastleggen van hoogtepunten. Deze visie is veel te beperkt, want zowel positieve als negatieve gebeurtenissen hebben de sport gevormd.
Een begrip als sportverbroedering of een symbool als de olympische vlag kunnen we dan ook alleen maar begrijpen door uit te zoeken welke invloeden de grootste oorlogen van de afgelopen 200 jaar hebben gehad op de internationale sport.
Verbroedering
Na de Franse revolutie van 1789 werd Europa een halve eeuw verscheurd door oorlog en revolutie. Het continent had na die vreselijke tijd een enorme behoefte aan rust en stabiliteit.
Dat gold net zo goed voor de internationale turnbeweging. Zo was er in 1865 een turnfeest in Rotterdam met deelnemers uit Nederland, Engeland en Duitsland. Zij werden opgeroepen om elkaar “de broederhand” te reiken. Ook op andere turnevenementen werd dat benadrukt.
De sportverbroedering is daarmee het antwoord van de sport op het grootste maatschappelijke probleem van circa tweehonderd jaar geleden. Geen oorlog, maar verbroedering.
De olympische vlag
Dit 19e-eeuwse concept van sportverbroedering werd na de Eerste Wereldoorlog overgenomen door de olympische beweging, en zo ook door de internationale sport. Op de Olympische Spelen van 1920 in Antwerpen werd de olympische vlag met de vijf ringen geïntroduceerd, ontworpen door Pierre de Coubertin, oprichter van het Internationaal Olympisch Comité. Ze staan voor de internationale verbondenheid van de sporters, die elkaar om de vier jaar treffen op de Olympische Spelen.
Deze vijf ringen waren daarmee een antwoord op het grootste maatschappelijke probleem van circa honderd jaar geleden. Geen oorlog, maar eenheid.
Gehandicaptensport
Na afloop van de Tweede Wereldoorlog werden sport en lichamelijke beweging wereldwijd gebruikt om patiënten met zware oorlogsverwondingen te begeleiden bij hun terugkeer in de maatschappij. In het Engelse dorp Stoke Mandeville werd onder leiding van neuroloog Ludwig Guttmann de basis gelegd voor de gehandicaptensport en daarmee van de Paralympische Spelen. In 1960 was in Rome de eerste editie.
Sport en gezondheid werden zo aan elkaar gekoppeld, of het nou de individuele gezondheid betreft of van een compleet land. Dit baanbrekende inzicht was daarmee een antwoord van de sport op het grootste maatschappelijke probleem van circa 75 jaar geleden.
Onze tijd
Tijdens de grootste crises van de afgelopen 200 jaar hervormde de sport zichzelf dus elke keer opnieuw, als een antwoord op de grootste maatschappelijke problemen van haar tijd. Zo ontstaan er als vanzelfsprekend twee nieuwe vragen:
- Wat is het grootste maatschappelijke probleem van onze tijd?
- Wat is nu hierop het antwoord van de internationale sport?
In het vervolg van deze serie ga ik daar dieper op in.
