Engelandvaarder Ernst Moltzer deed in 1936 mee aan de Olympische Spelen
In 1941 verdween Ernst Moltzer als Engelandvaarder, samen met Dick van der Flier en Kees Kolff. Vijf jaar eerder vertegenwoordigde hij Nederland op de Olympische Spelen in Berlijn.
Foto via het Stadsarchief Amsterdam
DNA-onderzoek op een opgeviste onderkaak heeft na meer dan tachtig jaar de vraag beantwoord wat er in 1941 is gebeurd met Ernst Octavianus Moltzer. Samen met Dick van der Flier en Kees Kolff had hij geprobeerd om zich bij het verzet in Engeland aan te sluiten, maar sindsdien was het drietal vermist.
Moltzer was lid van de Amsterdamse roei- en zeilvereniging De Hoop. Als skiffeur werd hij nationaal kampioen in 1935 en een jaar later deed hij als zeiler mee aan de Olympische Spelen in Berlijn, in de internationale zesmeterklasse. Deze wedstrijden waren niet in Berlijn zelf, maar in Kiel.
In de slotuitslag bereikte zijn boot De Ruyter 1 de achtste plaats, onder leiding van Joop Carp. ‘Mr. Carp deed het bij de Olympische zeilwedstrijden te Kiel de laatste dagen beter dan in het begin en wij hadden den indruk, dat hij zeer profiteerde van de oefening, die hij gedurende de Olympische wedstrijden opdeed en betreuren dat hij niet voor dien tijd meer in internationale wedstrijden uitkwam,’ zo vatte De Provinciale Overijsselsche en Zwolsche Courant deze olympische reeks samen.
Directeur van Bols
Tot en met 1941 deed Moltzer mee aan officiële zeilwedstrijden, met een laatste melding van begin augustus 1941 als nummer twee in de Drakenklasse bij wedstrijden voor de Holland Week op de Westeinder Plas en Loosdrechtse Plassen. Ondertussen was hij getrouwd met de Oostenrijkse gravin Gertrude Anna Luise Therese Thusnelde von Sarnthein en directeur geworden van distilleerdij Lucas Bols.
Na de Duitse inval was Moltzer in het verzet gegaan en probeerde via de Noordzee als Engelandvaarder de oversteek te maken om zich daar aan te sluiten bij de Nederlandse kolonie, samen met Kolff en Van der Flier. Een eerste poging mislukte, maar op 14 november 1941 vertrok het drietal vanuit Castricum, onder aanvoering van de ervaren zeiler Moltzer. Er is nooit meer iets van hen vernomen.
Martin Hendriksma schrijft over Moltzer in zijn boek Het geheim van Bols. Hoe een de oorlog een familiebedrijf verscheurt. Hij is erin geslaagd om een kaak, die al in 2003 was gevonden, te koppelen aan zijn vermissing.
† 15 Nov. 1941, de Noordzee
De sportwereld herdacht ondertussen de vermiste zeiler zelf ook al. Bij de Holland Week van 1946 werd de Ernst Moltzerbeker uitgereikt aan de winnaar van de Drakenklasse. De vader van de verdronken olympiër verrichte deze handeling. ‘Ter nagedachtenis van zijn zoon, die in 1941 als Engelandvaarder om het leven kwam,’ aldus Het Algemeen Handelsblad in het wedstrijdverslag.
Op 12 oktober 1950 plaatste De Nederlandsche Staatscourant een enorme lijst van vermisten met de officieel aangegeven overlijdensdatum en plaats van vermissing – ‘Krachtens het bepaalde in artikel 2 van de Wet van 2 Juni 1949’. Onder nummer 85233 staat: ‘MOLTZER, Ernst Octavianus, 2 Mei 1910, Asd. Won. Heemstede, † 15 Nov. 1941, de Noordzee.’
Broer Johan Albert Moltzer (1918-1945) ging ook in het verzet. Op 15 april 1945 werd hij in Wormerveer met zes andere mannen doodgeschoten als represaille voor drie spoorwegaanslagen. Hij is begraven op de Eerebegraafplaats te Bloemendaal. Zijn naam staat ook vermeld op een monument in Wormerveer.
Andere sporters
Er worden inmiddels steeds meer namen gevonden van sporters, die zich als Engelandvaarder bij het verzet wilden aansluiten. Van de Delftse roervereniging LAGA bijvoorbeeld waren er maar liefst zeventien, die dit hebben geprobeerd. Acht zijn er nooit meer teruggekomen. Koos Schouwenaar en Bert Sloth Blaauboer bijvoorbeeld vertrokken in september 1941 – de exacte datum is onbekend –met een vouwkano vanuit Noordwijk. Er is nooit meer iets van ze vernomen.
In 2020 verscheen een bijzonder boek over Njord in de Tweede Wereldoorlog, waaruit bleek dat deze Engelandvaarders de grootste ontberingen trotseerden om hun doel te bereiken. De zwerftochten gingen via Moskou, Teheran, de Nederlandse Antillen en New York.
Njordroeier Wim Esser deed in Spanje alsof hij aanvoerder was van een hockeyteam, dat onderweg was naar Portugal voor wat wedstrijden. “Het elftal met coach en verzorgers bestond uit ongeveer twintig Engelandvaarders,” staat in het boek over Njord, “waaronder ook een paar Njordroeiers zoals de broers Wim en Dik Esser, Ted Wijnberg en praeses Hans Reus. Vanuit het zuiden van Portugal wist men met behulp van een Engels oorlogsschip naar Gibraltar te ontkomen om vandaaruit Engeland te bereiken.”
De bekendste Engelandvaarders van Njord zijn Erik Hazelhoff Roelfzema en Ernst de Jonge. Hazelhoff Roelfzema kennen we nu als de Soldaat van Oranje, vastgelegd in boek, film en musical. Hij speelde overigens maar een kleine rol bij Njord. De Jonge roeide namens Njord op de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn. “In 1942 deed hij mee aan een landing op de Nederlandse kust. Dat leidde uiteindelijk tot zijn gevangenneming door de Gestapo in 1944. Hij kwam in een kamp terecht en is daarna op weg naar kamp Mauthausen overleden, maar zijn lichaam is nooit gevonden.”
En ook in het voetbal worden steeds meer namen gevonden van Engelandvaarders. Karel Willem Adriaan Beukema toe Water van HVV uit Den Haag werd hiervoor op 7 september 1944 vermoord in Mauthausen, 35 jaar oud. Als geheim agent was hij één van de slachtoffers van het Englandspiel. En vlak voor de Bevrijding, op 4 april 1945, werd de opgepakte Engelandvaarder Leonardus Boere vermoord in het Duitse Nordhausen, 34 jaar oud. Hij was lid van Oudewater uit de gelijknamige plaats.
