Gratia Schimmelpenninck van der Oye was in 1936 de eerste Nederlandse vrouw op de Olympische Winterspelen

De Olympische Winterspelen bestaan deze maand precies honderd jaar. Gratia Schimmelpenninck van der Oye was in 1936 de eerste Nederlandse vrouwelijke deelnemer. 

Gratia Schimmelpenninck van der Oye in 1936. Still uit een amateurfilm van de Winterspelen van 1936

In 1920 deed er voor de eerste keer een Nederlandse vrouw mee aan de Olympische Spelen: zwemster Rie Beisenherz uit Amsterdam. Bij de Olympische Winterspelen was dat alpineskiër Gratia Schimmelpenninck van der Oye, in 1936 in Garmisch-Partenkirchen. Het was toen de tweede keer dat Nederland meedeed aan dit evenement, want de edities van 1924 en 1932 werden overgeslagen.

Schimmelpenninck van der Oye werd geboren in Doorn, de gemeente waar haar vader als burgemeester werkte, tevens voorzitter van het Nederlands Olympisch Comité. Ze was van adellijke afkomst en na haar huwelijk in 1939 met Henri van den Bergh was haar volle naam dan ook Gratia Maria Margretha Baronesse van den Bergh – Schimmelpenninck van der Oye.

Kitzbühl

Als negentienjarige begon ze met de alpinesport, gesteund door haar ouders. Voor hun dochter kochten ze een huis in het Oostenrijkse Kitzbühl, om daar te kunnen trainen. Ze sloot zich aan bij haar mannelijke collega’s. Halverwege de jaren dertig bouwde ze een internationale naam op in haar sport.

Het is heel apart, maar de eerste Nederlandse vrouw op de Olympische Winterspelen stond dus niet op het ijs, maar in de sneeuw. In 1936 behoorde Schimmelpenninck van der Oye – toen nog freule – namelijk tot de Nederlandse olympische ploeg. Deze Winterspelen waren in het Duitse Garmisch Partenkirchen en dienden als generale repetitie voor de beruchte Nazi-Spelen in Berlijn een half jaar later.

Vanzelfsprekend was haar vader op die Spelen als NOC-voorzitter, en dat kwam goed uit. Heel even namelijk dreigde voor Schimmelpenninck van der Oye uitsluiting van deelname op het onderdeel alpineski, want vlak voor de wedstrijd kreeg ze volkomen onverwacht de mededeling dat ze wegens overtreding van de amateurbepalingen niet mocht meedoen. Haar vader benaderde hierop meteen Reichssportführer Hans von Tschammer und Osten, die nergens van wist en de uitsluiting ongedaan maakte.

De wedstrijd daarna viel tegen. Dagblad Het Vaderland schreef: ‘Freule Schimmelpenninck was met haar resultaat niet tevreden. Zij was tweemaal gevallen.’ Ze eindigde als veertiende.

In 1994 keek Schimmelpenninck bij radioprogramma Met het oog op morgen terug op de politieke kant van die Winterspelen in Nazi-Duitsland: “Kijk, in 1936 wisten we eigenlijk nog vrij weinig hoe het allemaal in Duitsland toeging. Nee, daar dachten we niet zo aan. Je wist ook niet wat je later wist.”

Vergadertafel

Na deze Spelen trok ze zich terug uit de internationale skiwereld. ‘Jkvr Schimmelpenninck v.d. Oye’, meldde de kranten, ‘zal niet meer deelnemen aan inter. wedstrijden.’ Ze bleef weliswaar in training voor de Nederlandse kampioenschappen, maar daar bleef het bij. Zelf zei ze: “Ik heb in twee jaar niet geskied, voel me nu echter weer geheel thuis op mijn latten. De internationale ski-sport is voor mij afgeloopen. Daarvoor ben ik er te lang uit geweest.”

Net als bij haar vader trok het vergadercircuit haar aan en werd ze zo de eerste vrouw in het bestuur van de Internationale Ski-Federatie. Met grote interesse bleef ze haar sport volgen.

Tientallen jaren later stond ze opeens weer in de belangstelling, maar niet meer als sporter. De baronesse begon in 1969 aan een nieuwe loopbaan met de Gratia Club voor Slankblijvers, waarmee ze de eerste in Nederland was die mensen hielp met afvallen. Ze was in Israël met dit nieuwe in aanraking gekomen toen ze daar verbleef na haar scheiding met Van den Bergh.

In 2012 is Schimmelpenninck van der Oye overleden, net voordat ze honderd jaar zou zijn geworden.