Het eenzame protest tegen de anti-homowetgeving tijdens de Olympische Spelen van 1980

DJ Joost van Bellen roept het Nederlands elftal op een statement te maken tegen de Hongaarse anti-homowetgeving. Ook in Duitsland wordt hiertegen actie gevoerd. Hetzelfde thema kwam aan bod tijdens de Olympische Spelen van 1980 in Moskou via de Italiaanse activist Vincenzo Francone.

Vincenzo Francone. Foto via Wikipedia

Precies tijdens het EK voetbal is in Hongarije een wet aangenomen, die het verbiedt om informatie te geven over homoseksualiteit. Datzelfde land is ook gastheer van dit toernooi, nota bene tijdens de volgende wedstrijd van Oranje. Het ligt daarom voor de hand dat er aandacht wordt gevraagd voor deze discriminatie, waar de UEFA zeer repressief op reageert. De bezoekers en deelnemers krijgen wel de vrijheid om de cola te drinken van de sponsor, een vakantie te boeken bij de sponsor of met de schoenen te lopen van de sponsor, maar niet de vrijheid om zelfstandig een maatschappelijk standpunt in te nemen.

Moskou 1980

Ook in 1980 was er een protest tegen de anti-homowetgeving in het gastland van een groot sportevenement, al viel het in de schaduw van andere gebeurtenissen. Een groot aantal Westerse landen bleef dat jaar weg van de Olympische Spelen in Moskou uit protest tegen de mensenrechtenschendingen in de Sovjet-Unie. Het was tevens een reactie op de Russische aanwezigheid in Afghanistan. In de marge van deze wereldwijde beweging was er ook nog een demonstratie tegen de behandeling van homoseksuelen in de Sovjet-Unie.

In de Sovjet-Unie was homoseksualiteit namelijk strafbaar. In juli 1978 bijvoorbeeld werd een dissident in Litouwen veroordeeld tot een jarenlange straf, onder meer omdat hij ervan werd beschuldigd homoseksueel te zijn. Ruim een jaar voor aanvang van de Spelen verklaarde de Internationale Vereniging van Homoseksuelen dat zij daarom acties wilde voeren om hierop de aandacht te vestigen.

Hetzelfde probleem gold echter voor de Winterspelen van 1980 in het Amerikaanse Lake Placid, want ook in de Verenigde Staten was de positie van homoseksuelen slecht. Dat zal wel de reden zijn geweest dat de homoprotesten in 1980 internationaal veel minder steun kregen dan nu. De Amerikaanse president Carter bijvoorbeeld zei er niets over.

Rake klappen

De Leeuwarder Courant meldde op 22 juli 1980 toch een kleine actie: ‘Voor het eerst sinds de opening van de Olympische Spelen in Moskou heeft zich in de Russische hoofdstad een incident voorgedaan, waarbij twee westerse journalisten en een voorvechter van de rechten van homofielen werden gearresteerd.’

Het ging om de Italiaanse activist Vincenzo Francone, die zich wilde vastketenen aan de hekken rond het Leninmausoleum bij het Kremlin. Journalisten van het Amerikaanse UPI en het Franse AFP waren erbij om verslag te doen. ‘Daarbij werden van Russische zijde rake klappen uitgedeeld, camera’s uit de handen getrokken en filmpjes verwijderd.’ De journalisten werden na een half uur vrijgelaten.

De Washington Post keek in 2014 terug op deze affaire. Francone, geboren in 1947, werd niet meteen vrijgelaten, maar volgens ooggetuigen op de grond geslagen. De dag erna werd hij het land uitgezet.

Smerig

Peter Ouwerkerk van Het Vrije Volk wist nog wat meer: ‘Francone wilde de aandacht vestigen op de arrestatie en gevangenzetting van twee jonge Russen, Viktoras Piatkoes en Gennadi Trifomov. In beide gevallen wegens homoseksualiteit.’

In een ander artikel schreef Ouwerkerk dat westerse journalisten op een Russische persconferentie vragen stelden over deze arrestatie. “Ik wil op dat soort smerige zaken niet ingaan tegenover een gehoor, dat ik respecteer,” aldus een woedende woordvoerder. “Alleen, dit: het Rode Plein is voor de Sowjets een heilig plein. Als iemand meent een demonstratie te moeten houden voor de mensenrechten, en hij doet dat in het bijzonder voor homosexuelen, dan kan ik slechts antwoorden: wat heeft dit met de Olympische Spelen te maken?”

Hij vond het daarom terecht dat er zo streng was ingegrepen: “Wij zagen dat niet als een daad voor homoseksuelen, maar als een aanslag op de olympische beweging. Deze daad was voorbereid om de Olympische Spelen in Moskou te misbruiken. Deze zaak is erg smerig en het is het laatste wat ik er over zal zeggen.” En dat klopte, want daarna heeft niemand het er meer over gehad.

Vincenzo is in 2009 overleden.