Hoe organiseer je de eerste Olympische Spelen tijdens corona?

Japan bereidt de eerste Olympische Spelen voor sinds de uitbraak van corona. De maatschappelijke noodzaak van dit sportevenement wordt alleen steeds onduidelijker. Wie interesseert het nog dat een topsporter één seconde sneller is dan vier jaar geleden? 

De sport is gebouwd op helden en hoogtepunten. Je mag een sporter daarom ‘s nachts wakker bellen om die voor de zoveelste keer te eren voor eerder behaalde kampioenschappen. Het wordt opeens heel anders als de drama’s en dieptepunten ter sprake worden gebracht, want dan klinkt het verwijt dat er alleen maar oude koeien uit de sloot worden gehaald – voor een sporthistoricus nou net het verdienmodel. Kijk maar naar de voetballer die na een slechte wedstrijd diep weggedoken vanuit zijn kraag de kritische journalist toebijt dat we deze dag zo snel mogelijk moeten vergeten. Alleen de hoogtepunten zijn leuk voor de geschiedenisboeken.

Het afgelopen coronajaar heeft helaas pijnlijk aangetoond dat de geschiedenis ook uit drama’s en dieptepunten bestaat. De sport kwam compleet tot stilstand. Voor de eerste keer in vredestijd werden mega-evenementen als de Olympische Spelen, het EK voetbal en de Tour de France uitgesteld. Op 26 maart 2020 overleed Daniel Yuste uit Spanje als eerste olympiër aan de gevolgen van corona, 75 jaar oud. Nog geen jaar later was de Japanse turnster Kiyoko Ono het vijftigste dodelijke slachtoffer uit de olympische beweging.

De langdurige gevolgen van deze mondiale crisis voor de sport zijn nog onduidelijk, maar die zullen er zeker zijn. En zo blijken niet alleen de helden en hoogtepunten vormend voor de sport, maar ook de drama’s en dieptepunten. Dat wordt nog duidelijker als we terugblikken op de Olympische Spelen van 1920 in Antwerpen, zo kort na de Eerste Wereldoorlog en de Spaanse Griep.

Nieuwe inzichten

Het grootste misverstand over geschiedenis is dat die over vroeger gaat. Dat is niet zo, want geschiedenis gaat over nú, over het heden, over actuele gebeurtenissen. Wat ons vandaag interesseert, bepaalt ook onze interesse voor de geschiedenis. Zo was er nog nooit serieus onderzoek gedaan naar de rol van de Spaanse Griep op de Olympische Spelen van 1920 in Antwerpen. Waren er toen nog zieke sporters aanwezig? Zijn er op dat evenement zelf weer mensen besmet geraakt, waardoor er een nieuwe golf ontstond? Niemand kwam op het idee om dat eens te onderzoeken.

En toen was er corona en werden deze Olympische Spelen voor de eerste keer in die context geplaatst. Door de actualiteit keken historici met een andere blik terug. Het heden had de geschiedenis veranderd.

Bram Constandt en Annick Willem van de Universiteit Gent schreven daarom afgelopen zomer een gezamenlijke studie Hosting the Olympics in Times of a Pandemic: Historical Insights from Antwerp 1920. Kort daarna publiceerde dit duo ook nog het artikel Het helende karakter van de Olympische Spelen van 1920: een historische blik op de Antwerpse Olympiade, samen met Jasper Truyens. De overeenkomsten met nu zijn tenslotte treffend, in het jaar dat de Zomerspelen een jaar werden verschoven vanwege een pandemie. ‘De Spelen van Antwerpen werden ook geconfronteerd met een crisis in de volksgezondheid,’ aldus de historici. Het was een eerste aanzet om met andere ogen terug te kijken op de gebeurtenissen van een eeuw geleden.

Eerste Wereldoorlog

Antwerpen 1920 was de wedergeboorte van de olympische beweging na de Eerste Wereldoorlog, waarin van verbroedering geen sprake meer was. Integendeel, want het IOC bestond uit die tijd voor ongeveer een kwart uit beroepsmilitairen, waarvan de ene helft probeerde om de andere helft zo snel mogelijk dood te maken. Toch werd er in die jaren van gedwongen stilstand gewerkt aan een wederopstanding, onder leiding van voorzitter Pierre de Coubertin. Hij benadrukte dat de Olympische Spelen het sportieve antwoord moesten zijn op het bloedbad van de voorgaande jaren.

Die wedergeboorte in Antwerpen gebeurde dan ook met een nieuwe symboliek, die we grotendeels nog steeds kennen: de olympische vlag met de vijf ringen, de olympische eed en het loslaten van de duiven tijdens de openingsceremonie. In alle toespraken en verklaringen van 1920 werd die vrede benadrukt. Zo presenteerde de internationale sport van honderd jaar geleden een zeer krachtig en vooral levendig alternatief voor oorlog en geweld. De strijd moest worden gestreden op het sportveld en niet meer op het slagveld. En op dat sportveld moesten de landen weer bij elkaar komen, waar ze in de jaren daarvoor elkaar op leven en dood hadden bestreden.

Deze filosofie van verbroedering was het sportieve antwoord van het IOC op het grootste maatschappelijke probleem van zijn tijd. De olympische ringen groeiden daarna uit tot één van de beroemdste symbolen ter wereld, gevormd door de Eerste Wereldoorlog, één van de vreselijkste tragediën uit de moderne geschiedenis. In Antwerpen begon de internationale sport zo aan een nieuw tijdperk.

Nieuwe verhalen 

Honderd jaar later staat de sportwereld voor een vergelijkbare krachttoer met de eerste Olympische Spelen sinds de uitbraak van corona. Er moet opnieuw een sportief antwoord worden gevonden op het grootste maatschappelijke probleem van de tijd.

En dan gaat het niet meer over de Olympische Spelen alleen, maar vooral over de Paralympische Spelen. Meer dan ooit heeft dit gehandicaptensportevenement een grote maatschappelijke waarde met wereldwijd miljoenen coronapatiënten, die hun leven weer moeten opbouwen. De Paralympische Spelen laten in de praktijk zien welke mogelijkheden er zijn. Daar worden de nieuwe verhalen gemaakt voor dit nieuwe tijdperk.

Want eerlijk gezegd: wie interesseert het nou nog dat iemand op de Olympische Spelen van 2021 één honderdste van een seconde sneller is dan vijf jaar geleden? En dat daarvoor miljarden worden uitgetrokken om dat te organiseren? Die tijd is voorbij.

We willen horen van mensen, die na hun ziekte hun plek in de maatschappij hebben hervonden met gebruik van sport en lichaamsbeweging. Die aan de hele wereld laten zien dat er een toekomst is voor die miljoenen patiënten wereldwijd. Juist in de gehandicaptensport liggen voor de sport de grootste mogelijkheden om een belangrijke maatschappelijke bijdrage te leveren.

Dus hoe organiseer je in 2021 de eerste Olympische Spelen na het uitbreken van een pandemie? Simpel: door ervoor te zorgen dat de Paralympische Spelen een groot succes worden.