NieuwOlympische Spelen

Ik heb een nieuw standbeeld bedacht voor het Olympisch Stadion

Op maandag 25 november is in het Olympisch Stadion een bijeenkomst over beladen erfgoed in de openbare ruimte. Daar heeft de sport ook mee te maken en daarom heb ik een nieuw standbeeld bedacht.

Straatnamen of standbeelden brengen niet bij iedereen de beste herinneringen naar boven. Ze kunnen tenslotte ook verwijzen naar dieptepunten uit de geschiedenis, zoals oorlogsmisdaden of machtsmisbruik. Mensen of gebeurtenissen, die in de recente geschiedenis werden vereerd, komen door zo’n nieuwe context opeens in een geheel ander daglicht te staan.

Wat moet je dan doen met die straten en beelden? Daarover organiseren de Nationale Monumentenorganisatie en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in het Olympisch Stadion een bijeenkomst. Het is niet geheel toevallig dat dit juist dáár gebeurt, omdat ook de sportwereld hiermee te maken heeft.

Olympische Groet

Zo heeft het Olympisch Stadion er zelf de nodige ervaring mee, want op het plein voor de hoofdingang stond tot 2022 het beeld van de Olympische Groet. Het werk van kunstenares Gra Rueb is een eerbetoon aan baron Frits van Tuyll van Serooskerken, die er als voorzitter van het Nederlands Olympisch Comité voor heeft gezorgd dat de Olympische Spelen van 1928 in Amsterdam werden gehouden. Hij maakte dat alleen zelf niet meer mee, omdat hij toen al was overleden.

Het standbeeld toont een gespierde atleet met een gestrekte rechterarm, wat honderd jaar geleden bekend stond als de olympische groet. Op 17 mei 1928 was de onthulling, op de dag dat het Olympisch Stadion officieel in gebruik werd genomen.

Vanwege de gelijkenis met de fascistengroet of de Hitlergroet is er in de afgelopen jaren veel debat over dit beeld geweest, waarna het Olympisch Stadion het heeft verplaatst naar een trappenhuis. Het is er dus nog wel, maar buiten het centrale zicht.

Het beeld in 1928, foto via Europeana / NOC*NSF

Ellecom

Een ander voorbeeld is een sporthal op Landgoed Avegoor in het Gelderse dorp Ellecom. Het werd door de nationaalsocialisten gebruikt voor een sport- en exercitieterreinen voor de SS.

Het landgoed bestond al eeuwen voordat de Duitsers dit in 1941 vorderden voor een sportpark voor de Nederlandse SS. Op dit terrein moesten 139 Joodse dwangarbeiders onder gruwelijke omstandigheden de bouw van dit sportterrein voorbereiden. De inwoners van Ellecom werden gedwongen om hun gordijnen sluiten zodat ze niet konden zien hoe deze gevangenen door de straten werden geschopt.

Drie Joodse gevangen overleefden dit niet. De rest ging naar Kamp Westerbork, waar er opnieuw twaalf bezweken. Uiteindelijk kwamen er na de oorlog slechts 33 van deze mensen levend terug.

De officiële opening van de sporthal was op 12 april 1943 met Hanns Albin Rauter, de hoogste vertegenwoordiger van de SS in Nederland. De propagandistische waarde was groot, want de complete gelijkgeschakelde pers schreef over de ‘65 bij 25 meter metende en in fraaien Germaansch-nordischen stijl opgetrokken turn- en exercitiehal’.

Via het Gelders Archief

In toespraken werd benadrukt welke rol sport speelde in de SS-ideologie: ‘Het aankweeken van een soldateske levenshouding, het vormen van weerbare mannen, van een weerbaar volk.’ Veel vooraanstaande nationaalsocialisten kwamen daarom langs, zoals NSB-leider Anton Mussert en Rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart. Ook beruchte collaborerende sporters als atleet Tinus Osendarp en wielrenner Cor Wals kwamen daar in actie.

Deze sporthal bestaat in 2024 nog steeds en is daarmee de enige nog zichtbare nalatenschap van de nazisport. Alweer 25 jaar geleden werd die uitgeroepen tot gemeentelijk monument. Het is daarmee één van de heel weinige objecten met nationaalsocialistische architectuur in ons land met monumentenstatus. En dan niet om een hoogtepunt vast te leggen, maar om het verhaal te vertellen over de vreselijke dingen, die daar zijn gebeurd.

Twee jaar geleden deed ik een oproep om die plek te gebruiken om er te vertellen over de duizenden oorlogsslachtoffers in de Nederlandse sport. Ik wil dat die namen zichtbaar blijven, juist op de plek waar de nazi’s die sport hebben misbruikt.

Nieuw beeld van de Olympische Groet

Het beeld van de Olympische Groet keert niet meer terug naar zijn oude plaats. Die lege sokkel kan daarom worden gebruikt voor een nieuw bronzen standbeeld, dat verwijst naar het verleden van die plek.

In plaats van een mannelijke gespierde atleet met gestrekte arm hoort daar een beeld van een paralympische atlete met blades, die zelfbewust over het plein kijkt. Zij staat symbool voor het grote maatschappelijke belang van de sport.

Ook is het een verwijzing naar het Olympisch Stadion zelf, omdat dit de thuisbasis is van Team Para Atletiek. Dat nieuwe beeld zou op 17 mei 2028 moeten worden onthuld, exact een eeuw na de onthulling van het oorspronkelijke Beeld van de Olympische Groet.

Mijn idee heb ik voorgelegd aan ChatGPT, waarbij het me elke keer nét niet lukt om dat systeem duidelijk te maken wat ik nou bedoel. Toch staat hierboven een voorbeeld van hoe het er ongeveer uit zou kunnen zien.

Eigenlijk is het ook maar beter dat zoiets niet met AI is te maken, want dat moet een kunstenaar doen.

Waardeer deze site!

Onze content is gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je dat laten blijken met een kleine financiële bijdrage.

Mijn gekozen waardering € -

Jurryt van de Vooren
https://sportgeschiedenis.nl
Specialist in sporterfgoed. Al meer dan 25 jaar de enige Amsterdammer, die is afgestudeerd op Feyenoord.