In het Olympisch Stadion werden binnen honderd jaar drie tijdcapsules geplaatst

Vanwege het 750-jarige bestaan van Amsterdam wordt op de Dam een tijdcapsule begraven. Bij het Olympisch Stadion vijf kilometer verderop is dat al drie keer gebeurd. 

Prins Hendrik legt in 1927 een tijdcapsule in het Olympisch Stadion. Foto via het Stadsarchief Amsterdam

Tijdens Open Monumentendag wordt er midden op de Dam in Amsterdam een tijdcapsule begraven. Hierin zitten onder meer portretten van Amsterdammers en een film over de stad. Over precies vijftig jaar mag die weer worden geopend als Amsterdam zijn 800-jarige bestaan viert.

Vlaggen wapperden van alle hooge punten van den bouw

Michiel de Ruyter

Het is niet voor de eerste keer dat zoiets op de Dam gebeurt, want enkele meters verderop ligt al sinds 28 december 1881 een tijdcapsule. Op die dag werd een loden koker met proces-verbaal geplaatst in het graf van Michiel de Ruyter in De Nieuwe Kerk. Deze inhoud, zo werd bepaald, mag nooit meer worden geopend. Toch is de tekst van dit proces-verbaal bekend:

Heden den 28sten Dec. 1881 heeft de Nederl. regeering vertegenwoordigd door den heer mr. P. F. Hubrecht, secr.-gen. bij het dep. van binnenl. zaken, daartoe door Z. E. den minister van binnenl. zaken gecommitteerd, ten einde de nagedachtenis van den luit. adm. gen. M. A. de Ruyter te huldigen en het behoorlijk behoud van diens stoffelijke overblijfselen te verzekeren met toestemming der afstammelingen van genoemden Lt. Adm. Gen. de doodkist en de daarin bewaarde overblijfselen van den Lt. Ad. Gen. M. A. de Ruyter in een nieuwe looden kist, en deze in een nieuw eikenhouten omhulsel doen overbrengen en in dezen familiekelder weder doen bijzetten.

Binnen een straal van ongeveer honderd meter liggen er vanaf vandaag dus twéé tijdcapsules op de Dam.

Hier ligt al sinds 1881 een tijdcapsule, afbeelding via het Stadsarchief Amsterdam

Geen zeldzaamheid

Zo zeldzaam zijn tijdcapsules namelijk niet. Vanaf begin negentiende eeuw zijn er alleen al in Nederland honderden kokers bevestigd achter gedenkstenen in monumenten, waterkeringen, kerken, scholen en zelfs onder bomen. En het gebeurt nog steeds, zien we vandaag weer.

Het aanbrengen van zo’n tijdcapsule gebeurde in bijna alle gevallen in alle openbaarheid om de gewichtigheid te benadrukken. Dat werd overgelaten aan belangrijke personen uit de eigen gemeenschap, die hun handtekeningen plaatsten op een oorkonde voordat die naar de toekomst werd verstuurd. Het was een typische klus voor koningen, bisschoppen of burgemeesters – al naar gelang waar de tijdcapsule werd aangebracht.

Olympisch Stadion

Ook de sportwereld heeft dit gedaan. In de Marathontoren voor het Olympisch Stadion werd in 2012 een loden koker ontdekt, die was bevestigd achter een loodzware gedenksteen op een hoogte van vijf meter. De gemeente Amsterdam schreef deze week dat deze vondst werd gedaan tijdens een renovatie van die toren, maar dat klopt niet. Dat weet ik heel zeker, omdat ik hiervoor zelf verantwoordelijk ben geweest.

Ik kwam op het spoor van die tijdcapsule in de Marathontoren tijdens een onderzoek in digitale krantenarchieven. Die was daar op 3 november 1928 bevestigd tijdens een bijeenkomst met de organisatoren van de Olympische Spelen eerder dat jaar in Amsterdam.

De aanwezigen keken die dag terug op het evenement, dat internationaal werd geroemd vanwege het grote succes. Er werd een perkament ondertekend, opgerold en in een koker gestopt. Daarbij werd een olympische medaille en een postzegelcollectie over Amsterdam 1928 gevoegd, plus een klein handgeschreven briefje van enkele onbekende mensen – waarschijnlijk van de werklui die de tijdcapsule hebben dichtgelast en stiekem hun handtekeningen erin hebben gemoffeld.

Prins Hendrik

Het was niet de eerste tijdcapsule, die werd aangebracht bij het Olympisch Stadion, want op 18 mei 1927 was dit ook al gebeurd tijdens het leggen van de eerste steen van het stadion. Deze plechtigheid werd verricht door prins Hendrik, samen met NOC-voorzitter baron Schimmelpenninck van der Oye.

‘Vlaggen wapperden van alle hooge punten van den bouw,’ aldus de Nieuwe Rotterdamsche Courant, ‘van het oude stadion en van menige woning aan den Amstelveenschen weg, toen Prins Hendrik, precies half elf op het terrein aankwam.’

De prins ondertekende als eerste een document, die in de koker moest worden gestopt. Ook Schimmelpenninck van der Oye plaatste een krabbel, net als stadionarchitect Jan Wils, burgemeester De Vlugt van Amsterdam, jhr. De Beaufort van de Maatschappij het Nederlandsch Sportpark en aannemer Kruythof – de belangrijkste bestuurders voor Amsterdam 1928. De prins rondde de plechtigheid af door de tijdcapsule achter de eerste steen te plaatsen, waarna die werd vastgemetseld.

Polygoon legde het tafereel vast op film – de zoveelste bevestiging dat dergelijke plechtigheden in de grootste openbaarheid plaatsvonden.

Al snel waren beide tijdcapsules vergeten. Tijdens de renovatie van het stadion eind vorige eeuw vonden André van Stigt en Arnold Groot die uit 1927 terug. Het document werd gerestaureerd en ingelijst en hangt sindsdien in het Olympisch Stadion.

De koker van de Marathontoren werd dus in 2012 teruggevonden, waarvan de inhoud eveneens daar is te zien. Voor zover we weten, zijn alle tijdcapsules in het Olympisch Stadion inmiddels wel opgespoord.

Ingemetselde USB-stick

In 2017 is er nóg een aangebracht in de Marathontoren. Die tijdcapsule hangt achter een plaquette, die werd bevestigd door minister Edith Schippers van Sport en Chiel Warners, voorzitter van de atletencommissie van NOC*NSF. Het was bedoeld als eerbetoon voor Nederlandse sporters die ooit een medaille hebben verdiend, maar nooit zijn gehuldigd omdat andere sporters onder invloed van doping voor hen waren geëindigd.