Miljoenen Nederlanders bleven tijdens de Winterspelen van 1988 de halve nacht wakker om naar Yvonne van Gennip te kijken

De Olympische Winterspelen bestaan deze maand precies een eeuw. In 1988 bleef Nederland massaal wakker om naar Yvonne van Gennip te kijken. Speciaal daarvoor was de nieuwe zender Nederland 3 vervroegd gelanceerd.

Twee grote sportevenementen in de jaren 80 hebben het Nederlandse medialandschap voor altijd veranderd. Zowel de Zomerspelen van 1984 in Los Angeles als de Winterspelen van 1988 in Calgary vonden grotendeels plaats in de Nederlandse nacht, zodat de rechtstreekse tv-verslagen ook op dat moment waren.

Als vijftienjarige jongen met zomervakantie heb ik wekenlang doorgehaald om alles in de Verenigde Staten te volgen. Wat ik toen niet wist, was dat ik daarmee behoorde tot een doelgroep, die snel slonk naarmate de nacht vorderde. Tussen middernacht en 2 uur keken er gemiddeld 500.000 mensen, wat tussen 2 en 4 meer dan gehalveerd was tot 214.000. De laatste uren van de nacht bleven er nog 80.000 kijkers over, zoals ik. Ook daarna kon ik niet slapen, maar dat was de schuld van onze haan, die onder mijn raam stond te kraaien.

Koos Postema

Koos Postema begon die olympische zomer met het eerste ontbijtprogramma op de Nederlandse tv. Zo konden de sportliefhebbers snel worden bijgepraat over de afgelopen nacht. Leuk idee, vond de Telegraaf, behalve dat Joop den Uyl van de PvdA was uitgenodigd als gast. ‘Als je net wakker wordt en je ziet Den Uyl op je nuchtere maag op het tv-scherm, dan schiet je dat toch wel gemakkelijk in het verkeerde keelgat.’

Deze innovatie was een aardig succes met in de eerste week een gemiddelde kijkdichtheid van ruim 350.000. Op zondag begon het programma pas om half tien, waardoor er meteen twee keer zoveel mensen keken. Het was allemaal nog even wennen om zo vroeg op de dag de tv aan te zetten.

Nederland 3

Tijdens de Olympische Winterspelen van 1988 in Calgary had Nederland voor de eerste keer drie tv-kanalen. De officiële lancering was weliswaar pas in april, met toestemming van Elco Brinkman als verantwoordelijk minister, maar het kwam iedereen eigenlijk wel goed uit om ook al een groot deel van de Winterspelen hierop uit te zenden. Het was een welkom experiment.

Het ging opeens allemaal wel heel snel. Sommige kleine gemeentes in Limburg bijvoorbeeld hadden grote technische problemen om alles op tijd te leveren voor de plaatselijke tv-bezitters. In zuidwest-Nederland werd het Duitse ZDF weggedrukt, wat in midden-Nederland gebeurde bij BRT 1. Het was behelpen, maar het werkte wel. Inmiddels staat de zender bekend als NPO3, die zijn vroege geboorte dus te danken heeft aan nachtelijke sportuitzendingen.

Het hielp heel erg dat Yvonne van Gennip net dat jaar drie gouden medailles won. Vanwege het tijdsverschil waren de uitzendingen weliswaar op onvriendelijke tijdstippen, maar toch werden de kijkcijfers steeds beter. De 1500 meter bijvoorbeeld begon om 1 uur, maar hield anderhalf miljoen mensen uit bed. Op de 5000 meter won ze haar derde gouden medaille, wat door 4,5 miljoen kijkers werd gevolgd in de uitzending, die begon om 23 uur. Sommige tv-verslagen waren zelfs op Nederland 2 en Nederland 3 tegelijk.

Voor het verslag van die laatste gouden medaille was er een waarderingscijfer van 8,2, wat ongewoon hoog is. Dat had natuurlijk alles te maken met het sportieve succes, wat in 1988 niet vanzelfsprekend was voor het Nederlandse schaatsen. Op de Winterspelen van 1984 was er zelfs geen enkele medaille gewonnen – een sportief dieptepunt. Bij de vrouwen was de DDR in die tijd toonaangevend met zwaar gedrogeerde sporters, die altijd wonnen. Daarom genoot Nederland uitbundig van de olympische drieklapper. Succes scoort, ook midden in de nacht.

De andere nachtuitzendingen haalden dan ook veel minder hoge kijkcijfers, zo toonde het Kijk- en Luisteronderzoek van de NOS aan, in de tijd dat er nog amper concurrentie was van andere tv-zenders. ‘Ver na middernacht,’ wist de Telegraaf, ‘was de belangstelling voor de andere sporttakken minder groot. IJshockey-reportages tussen middernacht en één uur haalden een gemiddelde kijkdichtheid van 300.000. Van 1-2 uur waren dat er nog 150.000, maar na 2 uur nog maar 40.000.’

Koos Postema zat opnieuw klaar met een ochtendshow, die enorm profiteerde van de successen van Van Gennip. Vooral de komst van familieleden van de schaatsers naar het programma was een gouden zet, die in de uitzending contact hadden met hun geliefden. Er was tenslotte nog geen internet en mobiele telefonie, dus zowel in Nederland als in Canada zat iedereen nog vol emotie als ze elkaar voor de eerste keer spraken.