Na de Russische inval in Finland in 1939 sneuvelden ook veel sporthelden

Op 30 november 1939 viel de Sovjet-Unie Finland binnen. Veel Finse olympiërs trokken ten strijde, geholpen door sportkameraden uit andere landen.

Sneeuwpatrouilles aan de Finse grens, foto Finnish Heritage Agency via Europeana

Op de website Olympedia.org staat een overzicht van olympiërs, die zijn omgekomen tijdens een oorlog. Er staan inmiddels 697 namen op deze lugubere lijst, waar geen enkele sporter op wil staan. Het betreft onder meer slachtoffers van een korte oorlog in 1939 en 1940 tussen Finland en de Sovjet-Unie.

Finland was op dat moment de Olympische Spelen aan het voorbereiden, die een jaar later moest plaatsvinden in Helsinki. In september 1939 was de Tweede Wereldoorlog al begonnen na de Duitse inval in Polen. Voor de Finnen was dat een extra aansporing om door te gaan met het sportevenement, zo zei de organisatie in februari 1940 in een bombastische verklaring. ‘Wij vermoedden, dat ook in oorlogstijd die Olympische gedachte hoog gehouden zou worden, omdat zij de volkeren der aarde in het teeken van den vrede en de broederschap vereenigt.’

Winteroorlog

En toen viel de Sovjet-Unie zonder oorlogsverklaring Finland binnen, op 30 november 1939, het begin van de zogenaamde Winteroorlog. ‘Wij zijn soldaten geworden,’ aldus de Finse secretaris-generaal van de tiende Olympische Spelen. ‘Wij moeten onze vrijheid verdedigen tegen den aanvaller, die Helsinki bombardeerde op het moment, dat wij werkten aan de voorbereiding van het grootste sportieve feest ter wereld.’

De Finnen lieten zich op sportief gebied niet uit het veld slaan. ‘Toch hebben wij de hoop niet opgegeven. De Olympische Spelen zijn voor ons een ideaal en een symbool. Zij vertolken onze opvattingen van de vrijheid. De Finsche vrijheid, waarvoor wij een Olympischen strijd zullen leveren.’

Deze oorlog trok veel aandacht binnen de olympische beweging. Noorwegen, Zweden en Denemarken toonden zich bijna direct solidair met de Finnen. Zo vertrokken twee reserveofficieren van de Deense luchtmacht zonder toestemming van hun superieuren naar Finland. Het waren bekende vliegers, leiders van de Deense glijvliegersploeg, die eigenlijk mee zouden doen aan de Spelen van Helsinki. Ze kozen er echter voor om vrijwillig dienst te nemen in het Finse leger.

Ook uit andere landen kwam hulp, na een oproep van de Finse olympische skikampioen Veli Saarinen aan de Zweedse en Noorse skiploeg om mee te vechten. Daarop besloten ‘verscheiden dienst te nemen bij een groep Finsche verkenners, de witte duivels geheeten’, zo berichtten verschillende Nederlandse dagbladen.

Moedig optreden

In deze oorlog sneuvelden heel veel bekende Finse sporters, waaronder ook olympiërs. Gunner Höckert (29), in 1936 olympisch kampioen op de 5.000 meter atletiek, vond de dood aan het front van de Karelische landengte. Hoeckert, die de rang van onderofficier bekleedde, had zich vanaf het begin van de oorlog buitengewoon verdienstelijk gemaakt, vooral door zijn moedige optreden in patrouille-gevechten.

Schaatser Birger Wasenius (28) won tweemaal zilver en eenmaal brons op de Winterspelen van 1936. Hij leidde begin 1940 een schaatspatrouille naar een klein eiland in het Ladogameer om Finse soldaten bij te staan. Vasenius bevond zich in de voorste linie, toen het bevel kwam om over het ijs aan te vallen. Hij kreeg een voltreffer van een Russische scherpschutter en was onmiddellijk dood.

Op 22 april 1940 werden de Spelen in Helsinki uiteindelijk toch afgelast, waarna Finland tot het einde van de Tweede Wereldoorlog voor zijn onafhankelijkheid moest vechten. En zo sneuvelden ook in die jaren nog veel sporters, net als in alle andere landen natuurlijk.

De Olympische Spelen van 1940 gingen uiteindelijk niet door. Op de dag dat de openingsceremonie plaats had moeten vinden, was er een dag van rouw in het Olympisch Stadion in Helsinki.