Piet Leegwater was in 1976 scheidsrechter van de olympische basketbalfinale

In 1976 was Piet Leegwater scheidsrechter bij de basketbalfinale op de Olympische Spelen in Montreal. In het dagelijks leven was hij manager-directeur van de Albert Heijn op Plein 40-45 in Amsterdam.

Op 1 augustus 1976 werd Piet Leegwater uit Amsterdam aangewezen als scheidsrechter voor de basketbalfinale op de Olympische Spelen tussen de Verenigde Staten en Joegoslavië. Enkele uren later hoorde hij dat zijn vader was overleden, drie weken na de dood van zijn moeder. Wat de bekroning moest zijn van de internationale loopbaan, werd opeens een persoonlijk drama.

“Ik heb drie, vier uur in een metro gezeten,” zei Leegwater in 2008 tegen Igor Wijnker. “Kriskras door de stad, het kon me niet schelen waar ik uitkwam.” Hij twijfelde of hij de finale nog wel kon fluiten na de dood van zijn vader. “Dat was heel moeilijk, maar je moet het afwegen. Ik kon hem niet meer levend maken en een vliegmachine was ook niet voorhanden. Daar heb ik allemaal wel naar geïnformeerd. En aan de andere kant vond ik het zo’n grote eer, dat ik dat toch effe wilde meepakken.” Na een moeilijk begin slaagde hij erin om de wedstrijd tot een goed einde te brengen.

München

Leegwater was in 1976 al een levende legende als basketbalscheidsrechter met drie decennia aan internationale ervaring. “Het was noodgedwongen, omdat ieder team een scheidsrechter moest leveren,” zei hij tegen Wijnker over het begin van zijn loopbaan. Als hij niet op reis was, werkte hij als manager-directeur van de Albert Heijn op Plein 40-45.

Na Schmüll was Leegwater de tweede Nederlandse basketbalscheidsrechter op de Olympische Spelen. In de Naismith Memorial Basketball Hall of Fame hangt zijn shirt van de finale van 1976.

In 1972 speelde Leegwater als official ook al een rol in de finale tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie, één van de beruchtste incidenten ooit op de Olympische Spelen. De eindstand stond op het bord, maar Renato William Jones van de internationale basketbalbond zette eigenhandig de klok een paar seconden terug, waarna de Russen alsnog wonnen.

Leegwater had in die chaos een gesprek met Jones, waarin hij beweerde dat die Russische bal inderdaad telde. Tegenover Wijnker nuanceerde Leegwater zijn rol: “Ik was een klankbord voor Jones, meer niet.”

Koude oorlog

Sowieso was München 1972 al bijzonder bewogen geweest voor Leegwater als ooggetuige van het bloedige einde van de Palestijnse gijzelingsactie op het militaire vliegveld Fürstenfeldbruck. “We stonden achter een hek en toen hebben we de klap gezien.” Drie dagen later floot hij ondanks de schrik toch de wedstrijd om de bronzen medaille; weer een dag later was hij bij de finale.

Uit respect vroegen de Amerikanen en Russen hem daarna om een speciale serie van negen onderlinge wedstrijden te leiden. In 2008 was hij er nog steeds verbaasd over: “Dat zo’n eenvoudige Nederlandse boerenlul al die wedstrijden mag fluiten.” En dat dan ook nog eens op het hoogtepunt van de Koude Oorlog. ”Sport en politiek waren gescheiden,” zei Leegwater hierover, maar ondertussen weigeren de Amerikanen nog steeds om die zilveren medaille van 1972 in ontvangst te nemen.