Precies honderd jaar geleden legde de Haarlemse filmer Isidor Ochse het olympische debuut van schaatslegende Sonja Henie vast

Op 28 januari 1924 debuteerde Sonja Henie uit Noorwegen bij het kunstrijden op de Olympische Winterspelen in Chamonix. Het was het begin van een nieuw tijdperk, vastgelegd door een Nederlandse filmmaker.

Het kunstschaatsen in Chamonix op 28 januari 1924, inclusief fragmenten met Sonja Henie. Opname Polygoon via Beeld & Geluid

Sonja Henie is één van de beroemdste schaatsers aller tijden, geboren in 1912. Haar vader, die zelf wereldkampioen bij het wielrennen was geweest, stond zijn dochter al vanaf heel jong bij voor een succesvolle loopbaan. Ze debuteerde op 28 januari 1924 op de Olympische Winterspelen, pas elf jaar oud. Het meisje kwam ten val en werd achtste, maar door haar leeftijd kreeg ze toch veel publiciteit.

Het bleek het begin van de loopbaan van de beste kunstrijdster ooit met tien wereldtitels en driemaal olympisch goud. Om het af te maken vervolgde Henie haar loopbaan zeer succesvol als filmster en bij de Hollywood Ice Revue.

Historische filmbeelden

Er waren in Chamonix weliswaar geen Nederlandse deelnemers, maar er was wél een Nederlandse filmploeg, die het historische debuut van Henie vast heeft gelegd. De Haarlemse cameraman Isidor Ochse deed dat in opdracht van Polygoon.

‘De ontstaansgeschiedenis van de film is heel apart,’ schreef schaatshistoricus Marnix Koolhaas. ‘Polygoon, toen al bekend van het bioscoopjournaal, wilde ook langere films maken. Als in 1923 bekend wordt dat Amsterdam in 1928 de Olympische Spelen mag organiseren, wil Polygoon een film maken van de Spelen van 1924. En zo trekt Ochse met zijn loodzware camera in de winter naar Chamonix en in de zomer naar Parijs om de Olympische Spelen van dat jaar vast te leggen.’

Sonja Henie in 1924 op de Olympische Winterspelen. Foto uit de collectie van National Library of France via Europeana

Amsterdam

Tien jaar later kwam Henie naar Amsterdam kwam om de eerste Nederlandse kunstijsbaan te openen, bij het Sportfondsenbad aan de Linnaeusstraat. Eindelijk kregen de Nederlanders de kans om de wereldster met eigen ogen te zien.

‘Sonja Henie zal hedenavond om 21.50 uur te Amsterdam arriveeren met den Parijschen trein,’ aldus De Telegraaf op 21 november 1934. ‘Sonja droeg een elegante tijger-bontjas,’ schreef dezelfde krant een dag later, ‘en een coquet fluweelen dopje – hoog model, latest fashion – met een grappig veertje er boven op, een veertje dat geen oogenblik niet danste, want de eigenaresse er van vlinderde van den een naar den ander.’

In het weekend van 24 en 25 november was de officiële opening met een ijsfeest, waar Henie de adem van duizenden toeschouwers ontnam. Wederom De Telegraaf: ‘Coquette trippelpasjes gingen over in gedurfd snelle wendingen en sprongen. Razend snelle pirouettes wisselden af met gracieuze bewegingen en op dit alles werd het stempel gezet van een élégance zoo weergaloos en zoo meeslepend dat, toen zij haar demonstratie kunstrijden beëindigd had en zij stralend haar bloemen in ontvangst had genomen, zij het Amsterdamsche publiek, dat juichend stond te applaudisseeren, iets had meegedeeld van haar ongeëvenaard kunstenaarschap.’

Tot vreugde van de Amsterdamse kinderen werd er maandag op de radio gezegd dat Henie nog diezelfde middag om half vier een gratis show gaf. ‘De aankondiging had zoo’n geweldig succes, dat het bijna angstwekkend werd,’ zo schreef Het Nieuwsblad van Friesland. ‘Niet minder dan 16.000 kinderen kwamen opdagen en eenige honderden moesten teleurgesteld worden. Er waren speciale politie-maatregelen noodig om deze lawine van kinderen op te vangen en later weer te verspreiden. ’t Geval heeft aangetoond, dat Sonja Henie zich in de groote belangstelling van de jeugd mag verheugen.’

En ook van dit bezoek aan Amsterdam is nog filmbeeld.