Symbool van vrede en vriendschap: bij de olympische fakkeltocht van 1948 viel minstens één dode

Het Internationaal Olympisch Comité presenteert de olympische fakkeltocht als een symbool van vrede en vriendschap. De geschiedenis is het daar niet mee eens.  

De toorts van 1948, uit de collectie van het Grieks Olympisch Comité, via Europeana

Verhalen over het olympisch vuur zitten vol gewelddadige incidenten, protesten en politiek misbruik. In 1948 waren er in aanloop naar de plechtigheid zelfs zware gevechten in en rond Olympia met minimaal één dodelijk slachtoffer.

Burgeroorlog 

Het was sowieso al verbazingwekkend dat de organisatoren van de Olympische Spelen van 1948 in Londen zo kort na de Tweede Wereldoorlog opnieuw een fakkelloop organiseerden, omdat die door de nazi’s was bedacht, de aartsvijand van gastland Groot-Brittannië. Elke verwijzing naar die propagandastunt van 1936 werd dan ook zorgvuldig vermeden door de plechtigheid in Olympia te verkopen als een eeuwenoud verschijnsel.

‘De Olympische fakkel wordt vandaag ontstaken in de ruïnes van de Tempel van Zeus in het oude dorpje Olympia in Zuid Griekenland,’ aldus de Nederlandse kranten, ‘waarbij een 3000-jarige traditie gehandhaafd wordt als een Grieks meisje, gekleed in wit chiffon, een olijftak onder een vergrootglas zal leggen, opdat deze door de hitte van de zonnestralen kan ontbranden.’

Die traditie was toen dus pas twaalf jaar oud, pure geschiedvervalsing.

Toch werd er alles aan gedaan om het vuur te ontsteken, ondanks een bloedige burgeroorlog in Griekenland tussen regeringstroepen en communistische guerrilla’s. De Britse regering speelde hierin een rol als financier van de Griekse overheid. Guerrillaleider Markos gaf daarop het bevel om het ontsteken van het vuur en de daaropvolgende fakkeltocht met geweld te verstoren – zowel om Athene als om Londen te treffen.

Het was daarom levensgevaarlijk in Olympia, maar toch werd het vuur ontstoken. Er werd daarna geen normale route gelopen, omdat de risico’s veel te groot waren. De fakkel werd meteen na de plechtigheid in een zwaarbewapende colonne naar de havenstad Katakolon vervoerd, waar de torpedojager Hastings gereed lag voor de eerste etappe richting Italiè. De rest van Griekenland werd vakkundig vermeden.

Zo veranderde dit gebied in een oorlogszone met gevechtsvliegtuigen en gewapende soldaten. Ondanks alle maatregelen was er in Katakolon toch een aanval op Griekse en Britse sportofficials. Vanaf de torpedojager werd die afgeslagen, allemaal gezien door een verslaggever van De Tijd: ‘Daar zaten wij, genodigden tot het vredesfeest, wat verlegen bij elkaar. Een marine-officier naast mij omklemde vastberaden de greep van zijn snel getrokken revolver, ’n nerveuze journalist telde haastig de kogelgaten die op een rijtje in de muur zaten.’

Bij deze beschietingen kwam in ieder geval één Griekse soldaat om het leven. Over eventuele slachtoffers bij de communisten is niets bekend.

Sportkleren onder een uniform

In Olympia zelf ging de plechtigheid gewoon door met Konstantinos Dimitrelis als eerste fakkeldrager, korporaal in het Griekse leger. Tijdens de ceremonie droeg hij sportkleren onder zijn uniform. Op het juiste moment legde hij zijn wapen neer, trok zijn uniform uit en ontving verkleed als atleet de eerste toorts. Zo snel mogelijk werd de fakkel naar Katakolon vervoerd, buiten bereik van de burgeroorlog.

In de onderstaande film werd er natuurlijk niets over gezegd.

Op 29 juli was dan eindelijk de openingsceremonie in Londen met het olympisch vuur. Zo kwam er een einde aan deze uiterst gewelddadige fakkeltocht, waarvan het IOC zegt dat we ons die moeten herinneren als de ‘vlam van de vrede’.