Unieke foto gevonden van Kinue Hitomi, de eerste Japanse vrouw met een olympische medaille

In het Gemeentearchief Zaanstad ligt een unieke foto van de Japanse atlete Kinue Hitomi, gemaakt tijdens de Olympische Spelen van 1928. Op deze afbeelding heeft ze haar handtekening geplaatst. Drie jaar later was ze dood.

Tijdens de Olympische Spelen van 1928 in Amsterdam was er wegens gebrek aan tijd en geld geen Olympisch Dorp. Slimme makelaars zeggen weliswaar nog steeds dat er wél zo’n dorp was om potentiële huizenkopers in de nabije omgeving van het Olympisch Stadion een extra poot uit te draaien, maar dat klopt niet. De Amerikanen, Finnen en Italianen zaten op een boot en de Japanners kozen ervoor om plaats te nemen in twee hotels in Zaandam, Het Wapen van Amsterdam en Het Wapen van Zaandam. Dat is dan ook de reden dat er Japanse sporen liggen in het Gemeentearchief Zaandam.

Kinue Hitomi

Het Algemeen Handelsblad nam er tijdens de Spelen een kijkje en zag zo nog net hoe atlete Kinue Hitomi naar Amsterdam vertrok om in actie te komen op de 800 meter vrouwen. ‘Met een schel, vreemd gezang ter aanmoediging werd zij door haar landgenooten uitgeleide gedaan. En zoo geroerd was zij dat zij – invloed van ons waterlanderige klimaat? – haar oostersche onaandoenlijkheid vergat en in tranen uitbarstte.’ Hitomi won daarna een zilveren medaille en was daarmee de eerste Japanse vrouw met een olympische medaille. Een wondermeisje, vond De Revue der Sporten. Een historische sportvrouw, vindt Sportgeschiedenis, pionier van de Japanse sport.

Ze kon helaas maar kort genieten van haar succes, want in 1931 overleed Hitomi als gevolg van een longontsteking, exact drie jaar na haar zilveren medaille in Amsterdam. Ze werd maar 24 jaar oud.

Het is aannemelijk dat ze vooral aan uitputting is bezweken, want Hitomi vertoonde een ongekende energie. Bij de Amsterdamse Spelen schreef ze zich in voor vier verschillende onderdelen – van de vijf! In de jaren erna reisde ze de hele wereld over voor wedstrijden, wat ze afwisselde met het schrijven van gedichten en het bezoeken van lezingen en sponsorbijeenkomsten. Ze was daarbij een talentvolle tennisser. En dan werkte ze ook nog als sportdocent en voor het nationale dagblad Mainichi Shimbun. Het bleek allemaal te veel van het goede met een zeer vroege dood als gevolg.

Archief

Vanwege het verblijf van de Japanners in Zaandam is het aannemelijk dat er iets is bewaard bij het Gemeentearchief Zaanstad, en daarmee van deze olympiërs. En inderdaad is er een klein mapje met vooral foto’s van deze aanwezigheid, héél bijzondere foto’s zelfs. Zo ligt er een afbeelding van Hitomi in actie op de 800 meter, overigens ook beschikbaar bij Europeana, via de collectie van NOC*NSF. Het bijzondere alleen is dat Hitomi hierop haar handtekening heeft geplaatst!

Om te achterhalen of de Japanse atlete inderdaad zelf haar naam erbij had geschreven, vroeg ik de hulp van Hans Vos en zijn echtgenote Yuko Vos-Aoki, een Nederlands-Japans echtpaar. De eerste constatering was dat het een vrouwenhandschrift betreft, van een persoon met een hoge opleiding. Er zijn gelukkig nog meer handschriften van Hitomi bekend en daar werd de tekst op de foto dan ook mee vergeleken. Volgens Vos-Aoki zijn die gelijk, waarmee we mogen aannemen dat Hitomi zelf de foto heeft ondertekend, die nog steeds wordt bewaard in het Zaanse archief.

Bijna honderd jaar later vinden we dan zo eindelijk zichtbare sporen van deze Japanse aanwezigheid in Zaandam, toentertijd een gebeurtenis die een enorme indruk maakte op de plaatselijke bevolking. En daar blijft het niet bij, want er ligt nog meer in het archief. Daarover meer in een volgende aflevering.