Al een halve eeuw is er kritiek op de verkiezing van de beste sporters van het jaar
Femke Bol is niet genomineerd voor de beste sportvrouw van het jaar. Dat zorgt voor de discussie dat het allemaal anders moet, net als een halve eeuw geleden.
Ada Kok, Stien Kaiser en Coen Moulijn bij de verkiezing van de sporters van 1968. Foto Ron Kroon via het Nationaal Archief
De traditie van het huidige Sportgala begint in 1951, na een idee van radiosportjournalist Tom Schreurs bij de AVRO. De omroep vroeg toen aan zijn luisteraars – de televisie was nog niet bepaald doorgebroken in ons land – om de beste sporter van het jaar aan te wijzen, nog zonder onderscheid tussen mannen en vrouwen.
Zo bereikte deze nieuwigheid de Nederlandse publieke omroep, waar een land als Zweden al in 1925 was begonnen als het eerste land in de wereld. In de Verenigde Staten legde Paul H. Helms in de jaren dertig de basis, als directeur van een gigantische bakkerij. ‘Het initiatief van deze Amerikaan heeft sindsdien navolging gevonden,’ schreef Jan Blankers in de Telegraaf. ‘Behalve dat ieder land tegenwoordig zijn beste sportman of sportvrouw van het jaar kiest, is het sinds enige jaren ook gewoonte, dat een aantal specifieke sportbladen van enkele landen elk jaar een opstelling maakt, wie naar zijn mening de beste prestatie van het jaar heeft geleverd.’ Na de Tweede Wereldoorlog volgden Frankrijk in 1946, Finland en West-Duitsland in 1947, Noorwegen in 1948 en Australië in 1949.
Precies 29.921 mensen stuurden in 1951 een briefkaart naar de AVRO met hun voorkeur, waarbij voetballer Abe Lenstra het meest werd genoemd, ruim voor Fanny Blankers-Koen en Wim van Est. En dus kreeg de Fries op 28 januari 1952 live op de radio een staande ovatie. Verder kreeg de voetballer een fraaie zilveren sigarettendoos, want toen was roken nog gezond.
Fanny is boos
Nog voordat de AVRO zich aansloot bij de internationale golf van deze verkiezingen waren er in ons land overigens al andere sportjournalisten op dit idee gekomen. Op 10 april 1949 bijvoorbeeld organiseerde Het Parool in het City Theater in Amsterdam een Sportnachtfeest de verkiezing van de meest populaire Nederlandse sportman of sportvrouw van het voorgaande winterseizoen. Het ging dus niet om een heel jaar, maar om enkele maanden. Maar goed, het was een verkiezing van de beste sporter – twee jaar éérder dan de AVRO.
Het echte begin van het aanwijzen van de beste sporter van het jaar is van 3 januari 1947 toen het weekblad Sportief bekendmaakte dat zij een wisselbeker beschikbaar stelde ‘aan die sportvrouw of sportman die de voor Nederland meest opmerkelijke prestatie heeft verricht’. Ook werd er een trofee gemaakt voor de sportploeg ‘welke in dat jaar dezelfde verdiensten konden worden toegekend’.
Een commissie van sportbestuurders en sportjournalisten besloot welke sporters hiervoor in aanmerking kwamen – onder meer met allesbestuurder Karel Lotsy en atletiekofficial Ad Paulen. Met de sigaren en sigaretten binnen handbereik wezen zij zwemster Nel van Vliet aan als de eerste winnaar van de Sportief Beker, ‘de schoolslagzwemster die in 1946 een aantal wereldrecords op haar naam bracht’. De andere wisselbeker bleef in de kast, ‘aangezien volgens het oordeel van de commissie hiervoor geen enkele ploeg van welke tak ook in aanmerking kwam’.
In de jaren erop wonnen Fanny Blankers-Koen (1947 en 1948) en het nationale waterpoloteam (1948 en 1949) deze trofee. In 1949 echter stuurde Blankers-Koen haar beker boos terug, omdat Sportief iets onaardigs over haar had geschreven – ook toen was er dus al ruzie. Het was ook het einde van deze prijs.
Veranderingen
