De boeken van dammer Ton Sijbrands worden ook in Rusland gelezen

Op 15 december 1949 werd Ton Sijbrands geboren, één van de meest invloedrijke dammers aller tijden. Zijn analyses zijn zo goed dat zelfs Russische wereldkampioenen de Nederlandse taal leerden om die te kunnen lezen.

Ton Sijbrands in 1972, foto via het Nationaal Archief

Aleksej Tsjizjov won in totaal tien wereldtitels, en is daarmee één van de meest succesvolle dammers ooit. In 1990 sprak deze Rus, toen pas 25 jaar oud, met Pauline Broekema van het NOS Journaal over zijn sport.

Uit deze reportage bleek dat Tsjizjov zich de Nederlandse taal machtig had gemaakt, zodat hij de boeken van Ton Sijbrands kon lezen! “Nederland is het damcentrum,” zei hij. “Ik denk dat iedere dammer Nederlands moet kunnen.” Tsjizjov illustreerde hiermee al ruim dertig jaar geleden de onvoorstelbare invloed van Sijbrands op de internationale damsport.

Koude Damoorlog

Een beslissend moment in de loopbaan van de Nederlander was de strijd om de wereldtitel in 1973 tegen Andris Andreiko uit Letland, toen nog onderdeel van de Sovjet-Unie. Het heeft in ieder geval een onuitwisbare indruk op de Nederlandse dammer gemaakt, bleek in een aangrijpende documentaire van Kees Brouwer uit 2009.

“Die titelstrijd tegen Andreiko speelt een sleutelrol in het leven van Sijbrands”, aldus Brouwer. In 1973 vond die plaats in Den Haag. De sfeer was beklemmend. Om te voorkomen dat de dammers elkaar in hun hotel zouden tegenkomen, kregen ze ieder een eigen verdieping met zelfs een eigen toilet. Ook over de internationale damsport hing namelijk de schaduw van de Koude Oorlog tussen Oost en West, kapitalisme en communisme, de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie.

“Ik verafschuw het Sovjetregime”, zei Sijbrands vooraf, “en ik vind het helemaal niet prettig dat ook de Sovjetambassadeur voor de opening is uitgenodigd, maar de Russische dammers beschouw ik niet als vertegenwoordigers van het regime. Ik heb veel vrienden in Rusland.”

Over de voorwaarden waaronder het toernooi zou plaatsvinden was vooraf lang onderhandeld. ‘In de geschiedenis van de damsport zal het de eerste keer zijn dat een dergelijk evenement op het vereiste niveau wordt georganiseerd’, zo schreef Alexander Münninghoff in een voorbeschouwing in het Leidsch Dagblad. ‘De accommodatie is zonder meer uniek te noemen. Het materiaal voldoet aan de hoogste eisen, het onderkomen voor de spelers is optimaal geregeld.’ Er was een ongekende prijzenpot van 60.000 gulden.

Het verdwenen dambord

Sijbrands won, maar pas na het spelen van een reeks voor het publiek uiterst teleurstellend verlopen partijen. ‘Dit evenement zal door velen met een zucht van verlichting definitief naar het verleden worden verwezen.’ Het dambord, met daarop de handtekeningen van beide spelers, ging naar Sijbrands. Het leven ging daarna verder, maar drie jaar later werd Andreiko opeens gruwelijk vermoord – nog steeds onder raadselachtige omstandigheden.

De enige concrete herinnering, die Sijbrands zo nog had, was het dambord. In goed vertrouwen gaf hij dat jaren geleden aan NOC*NSF, maar ondanks de enorme emotionele waarde raakte dit bord toch kwijt op Papendal. Mede door inspanningen van Sportgeschiedenis.nl is dit na een jaar zoeken gelukkig wel weer teruggevonden – precies tijdens de opnames van Brouwer. Zo kon Sijbrands het meenemen tijdens een emotionele ontmoeting met de weduwe van Andreiko – ook onderdeel van de film. “Ze herkende het meteen”, aldus Brouwer.

De ontmoeting was waarschijnlijk zo emotioneel vanwege het vreemde verloop van de tweekamp van 1973. Na de gewelddadige dood van zijn tegenstander noemde Sijbrands hem nog vaak de beste dammer die de wereld ooit gekend heeft. Over de Let schreef hij in 1990 nog één van zijn vele damboeken, waarvoor Aleksej Tsjizjov Nederlands moest leren om het te kunnen lezen.

Om de beste dammer ter wereld te worden, is beheersing van onze taal dus een vereiste – dankzij Sijbrands.