De Nederlandse zwemster Nel van Vliet zwom de nazi’s uit de recordboeken
Tijdens de Tweede Wereldoorlog verbraken Duitse zwemsters vier wereldrecords. Nel van Vliet maakte daar in 1946 een einde aan.
Nel van Vliet in 1950, foto Jacq. Stevens via het Archief Gooi- en Vechtstreek
Op 4 mei is bij het Olympisch Stadion de Nationale Sportherdenking, dit jaar over de zwemsport. In de Tweede Wereldoorlog werd de internationale zwembond FINA, nu World Aquatics, overgenomen door de Duitsers.
Geen internationale sport
Tijdens de Tweede Wereldoorlog lag de internationale sport stil. Géén Olympische Spelen, géén wereldkampioenschappen. De enige internationale wedstrijden in die tijd waren binnen de gebieden, die door de strijdende partijen werden gecontroleerd.
Duitsland en Italië bijvoorbeeld organiseerden in 1941 en 1942 internationale jeugdwedstrijden in respectievelijk Breslau en Milaan, onder meer met de Hiterjugend en de jonge Italiaanse fascisten. Ook Nederlandse sporters van de Nationale Jeugdstorm deden mee aan deze Olympische Spelen voor nazi’s.
In Groot-Brittannië werden dan weer internationale wedstrijden georganiseerd door ballingen uit bezette Europese landen. Nederlandse soldaten speelden competities tegen Belgen, Engelsen of Polen, allemaal officieus.
Daarbij functioneerden de internationale sportbonden niet meer als onafhankelijke organisaties, die de wedstrijden controleerden. Het IOC kwam daarom niet meer bij elkaar, net als de FIFA. Fanny Blankers-Koen verbrak in de oorlogsjaren weliswaar enkele nieuwe wereldrecords, maar die werden niet erkend bij gebrek aan onafhankelijke waarnemers.
Wereldrecords
De internationale zwembond FINA erkende dan weer wél nieuwe wereldrecords, zoals die van Jopie Waalburg uit Amsterdam op de 400 en 500 meter schoolslag. ‘Naar wij vernemen,’ meldde Algemeen Handelsblad op 22 maart 1941, ‘heeft het bestuur van den Nederlandsche Zwembond bericht ontvangen, dat de F.I.N.A. de wereldrecords van Jo Waalberg over 400 en 500 meter schoolslag heeft erkend.’
Dat record op de 400 meter werd daarna alweer snel verbeterd door Anni Kapell uit Duitsland én erkend. Zonder internationale wedstrijden deed de FINA dus alsof de wereld in de voorgaande maanden hetzelfde was als voor de oorlog.
Kapell beschikt over een enorme wilskracht, vertelde zwemcoach mevrouw S.W. de Dood – Koenen tegen het Handelsblad. “Het 18-jarig meisje traint buitengewoon ijverig en daarbij bezit zij in Inge Schimidt en Helga Trauthoff twee rivalen, die het haar in wedstrijden erg lastig maken. Regelmatig komt dit drietal tegen elkaar uit en als men bedenkt, dat ook Inge Schmidt en Helga Trauthoff verscheidene malen beneden de 3 minuten komen, is het duidelijk, dat de strijd altijd bijzonder scherp is, waardoor fraaie tijden kunnen worden gemaakt. Aan de topklasse wordt in Duitschland bovendien veel zorg besteed.”
Aldus De Dood – Koenen. Haar enthousiasme voor zowel het Duitse sportsysteem als het onderliggende nationaalsocialisme zorgde er trouwens voor dat ze na de Tweede Wereldoorlog zwaar werd gestraft voor collaboratie.
Duitse controle
In de zomer van 1941 nam nazi-Duitsland de macht over in de FINA met de aanstelling van Rijkssportleider Brewitz als president. ‘Met meerderheid van stemmen,’ werd daar nog bij vermeld, waar alleen maar het Duits-Italiaanse machtsblok mee werd bedoeld.
Zijn belangrijkste taak was het bijhouden van de wereldrecordlijst. Zo verbeterde Gisela Grass op 9 mei 1943 de beste tijd op de 100 meter schoolslag. Kapell had er ook drie, zo bleek op 13 juli 1944 bij de officiële FINA-lijst in de Nederlandsche Zwem- en Reddingsbond. Arthur Heina had twee wereldrecords bij de mannen, maar die waren allebei van vóór de oorlog.
Nel van Vliet
In december 1945 werden Duitsland en Italië uit de FINA verwijderd, maar bleven de wereldrecords van Grass en Kapell gewoon staan. Pas in maart 1947 boog de FINA zich over deze merkwaardige situatie. ‘De FINA heeft medegedeeld,’ aldus De Waarheid, ‘dat het zwemrecord op de 400 meter schoolslag dat met 6 min. 8.3 sec. op naam staat van Anni Kapell niet erkend zal worden. Dit record werd gevestigd tijdens de oorlog en de daarbij vereiste formulieren zijn nooit in het bezit gekomen van de FINA.’
Dat de FINA twee jaar nodig had om in te zien dat er in de oorlogsjaren geen normale toestand heerste, is nogal pijnlijk. De internationale bond had daarbij nog het geluk dat Nel van Vliet in de voorgaande jaren enkele andere Duitse wereldrecords al had verbroken, zodat de zwembond hier niet meer hoefde in te grijpen.
Zo was Van Vliet op 29 juli 1946 bij wedstrijden in Aalst sneller op de 100 meter schoolslag dan Grass. Vier maanden later zwom ze Kapell uit de boeken op de 500 meter schoolslag. Pas in maart 1947 greep de FINA zelf dus in, waarbij eindelijk de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog ongedaan werden gemaakt.