NieuwZwemmen

Het wordt wel eens tijd voor een plicht voor zwemlessen, zei een voormalig minister bij de opening van zwembad Crailoo in Hilversum

Een vergeten zwembad in Hilversum was de thuisbasis van een vergeten sportheld, die in 1948 een vergeten olympische titel won.

Hilversum was afgelopen jaar in rep en roer over een zwembad, dat al veertig jaar niet meer bestaat. Op de plek waar ooit het natuurbad Crailoo lag, worden nu nieuwe huizen gebouwd met straatnamen volgens het thema ‘Bijzondere Gooise vrouwen’.

Dit eerbetoon was dan weer niet weggelegd voor Nel van Vliet uit Hilversum, in 1948 olympisch kampioene in Londen. Opmerkelijk, want juist in dit bad in Crailoo had zij zich samen met de Nederlandse zwemploeg een jaar lang voorbereid. Volgens de gemeente is zo’n straatnaam onhandig, omdat er in Bussum al een Vlietlaan is. Zo kan er verwarring ontstaan als er in Crailoo een Nel van Vlietstraat komt. Dat klinkt logisch, maar dat neemt niet weg dat er in Hilversum zelf ook mogelijkheden zijn om iets moois te doen.

Zo is er weer discussie rond het zwembad van Crailoo alsof de tijd was teruggezet naar negentig jaar geleden. Op één of andere manier was er namelijk al vanaf het begin gedoe tussen verschillende bevolkingsgroepen in Hilversum, die het zwembad gebruikten voor een soort van cultuurstrijd.

Afbeeldingen via het Archief Gooi en Vechtstreek

Zwemplicht

Op 10 april 1931 stonden er in De Gooi- en Eemlander interessante cijfers over het aantal zwemgelegenheden in Nederland. Er werden dat jaar veertien overdekte en 237 onoverdekte zwembaden geteld, verspreid over 192 gemeenten. Dat betekende, volgens de toenmalige bestuurlijke grenzen, dat zo’n 950 gemeenten helemaal niets hadden. Ter vergelijking: in 2020 waren er ongeveer 1900 zwembaden in Nederland.

Gelukkig waren er op dat moment wel 28 nieuwe baden in aanbouw, die binnen een jaar in gebruik zouden worden genomen. Dat gold ook voor het zwembad in Crailoo, dat al het tweede was voor Hilversum. ‘Het mag zich daarmede gelukkig achten’, vond De Gooi- en Eemlander.

Op 23 mei 1931 was de feestelijke opening van het nieuwe bad. De voormalige minister Mr. J. B. Kan was hiervoor gevraagd, tevens de vader van de latere cabaretier Wim Kan. De Gooi- en Eemlander beleefde er een bijna lyrische dag. ‘Bij de Crailoosche brug, in de laagte,’ zo opende de verslaggever, ‘beschut door de groene hellingen, waarin het is uitgegraven, ligt het nieuwe Hilversumsche zwembad Crailoo.’ De vlaggen wapperden in de voorjaarswind, de witte gebouwen blonken in de zonneschijn. ‘Het was alles vreugde.’

In zijn officiële openingsrede wees Kan op de humanitaire en sociale betekenis van de zwemsport voor de volksgezondheid. Hij kwam zelfs met het voorstel voor het invoeren van de zwemplicht, naast de leerplicht. “De gelegenheid om zwemmen te leeren, moet zooveel mogelijk worden opengesteld.”

De rede van Jan Kan

Verdrinkingsdood

De oproep van Kan voor de zwemplicht laat zien dat het een kleine eeuw geleden niet zo gebruikelijk was dat iemand kon zwemmen. In de jaren dertig liep dan ook de campagne Elke Nederlander Zwemmer om het aantal verdrinkingsdoden terug te dringen. Gemiddeld kwamen er in de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw zo’n 650 mensen per jaar op die manier om het leven, op een bevolking van ongeveer acht miljoen inwoners. In de afgelopen tien jaar verdronken jaarlijks ongeveer honderd mensen, inmiddels met achttien miljoen inwoners. Anders gezegd: tijdens de openingstoespraak van Kan was de kans op de verdrinkingsdood vijftien keer hoger dan nu!

Zo’n campagne van de Zwembond was dus geen overbodige luxe. Dat leverde niet alleen nieuwe faciliteiten op, maar ook veel nieuwe zwemmers. In 1928 waren er ongeveer achtduizend geregistreerde zwemmers, wat tien jaar later was opgelopen tot bijna 20.000. Vooral onder meisjes en vrouwen werd veel campagne gevoerd, omdat er in deze groepen nog meer verdrinkingen waren dan elders.

Schotten en hekken

Op de eerste dag van zijn bestaan was het meteen ontzettend druk in het nieuwe bad. ‘De schoolvacantie en een lekker zonnetje brachten ongeveer 800 baders naar de inrichting,’ aldus De Gooi- en Eemlander. Het is heel paradoxaal, maar juist door deze populariteit werd iedereen boos op elkaar. Zo vonden de sporters dat zij de belangrijkste doelgroep waren en niet al die mensen die alleen maar een duik namen om daarna eens lekker in de zon te gaan liggen.

Zwemles

Die grote massa, die met honderden tegelijk gezinsabonnementen hadden gekocht, waren dan weer diep verontwaardigd dat de mannen en vrouwen van elkaar werden gescheiden. ‘Ook anderen voelen zich in hun rechten om de geheele watervlakte gekrenkt,’ meldde De Tijd , ‘en hebben B. en W. aangesproken voor wanprestatie.’ Het zwembad was toen nog niet eens een week in gebruik!

Deze scheiding der seksen was vooral een wens van de katholieke gemeenschap, die vreesde voor onmiddellijk en onherroepelijk zedelijk verval. De R.K. Vrouwenbond schreef in een brief aan de gemeente dat het bad werd bedreigd door grote morele gevaren, ‘en wel om de onkieschheid en zedeloosheid, welke hoe langer hoe meer daarbij aan den dag treden.’ Er werd helaas geen bewijsmateriaal toegevoegd, waaruit dat dan zou blijken.

Een voorstel in de gemeenteraad om tussen de mannelijke en vrouwelijke gebruikers een schutting met matglas aan te brengen van twee meter hoog werd desondanks verworpen. Het college van B&W probeerde het daarop met een afscheiding van ruim één meter hoog, maar ook daarmee kon de raad zich niet verenigingen. Ondertussen werd besloten om het zwembad voortaan op zondag te openen, waarmee het helemaal een goddeloze poel werd.

Ondanks alles doken de wedstrijdzwemmers als de zonneaanbidders met grote aamtallen in het natuurbad, waarbij in de zomer van 1957 drie zwemsters tegelijkertijd het wereldrecord verbraken op de 1500 meter vrije slag. Jans Koster was de snelste, maar ook Corrie Schimmel en Judith de Nijs kwamen eerder aan dan de bestaande recordtijd. Extra bijzonder was dat deze zwemsters allemaal uit de directe omgeving van Hilversum kwamen.

In 1984 werd het natuurbad gesloten wegens bezuinigingen, zoals zoveel andere baden in die tijd. Gelukkig maken ze er nog steeds ruzie, net als negentig jaar geleden.

Waardeer deze site!

Onze content is gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je dat laten blijken met een kleine financiële bijdrage.

Mijn gekozen waardering € -

Jurryt van de Vooren
https://sportgeschiedenis.nl
Specialist in sporterfgoed. Al meer dan 25 jaar de enige Amsterdammer, die is afgestudeerd op Feyenoord.