Negen jongens werden in 1941 naar een concentratiekamp gestuurd vanwege deze foto bij het zwembad van Harlingen
Een vrolijke zwemfoto uit 1941 had vreselijke consequenties voor negen jongens uit Harlingen. Ruim tachtig jaar later zijn er wel wat onduidelijkheden.
Via de collectie van het Fries Verzetsmuseum, met toestemming overgenomen
Op 4 mei wordt bij het Olympisch Stadion de Nationale Sportherdenking gehouden, dit jaar over de zwemsport in de Tweede Wereldoorlog – hier aanmelden. Tijdens het onderzoek werd er een foto uit 1941 gevonden, die was gemaakt bij het zwembad van Harlingen.
Vrijheid voor Wilhelmina
In de zomer van 1941 bezocht een groep van elf jongens uit Harlingen het plaatselijke zwembad op de Zuiderzeedijk. Ze zagen daar een Duitse soldaat met een camera, waarop ze met elkaar afspraken dat zij allemaal hun vingers zouden opsteken als zij werden gefotografeerd. Een aantal maakte inderdaad het V-teken, wat in die tijd net bekend was geworden als het verzetsteken voor de vrijheid. In ieder geval één jongen stak drie vingers in de lucht en vormde zo de letter W van koningin Wilhelmina, op dat moment in ballingschap.
Aan het eind van de dag gingen zij weer naar huis. Volgens het Fries Verzetsmuseum bestelde een aantal daarna die foto, waarbij het onduidelijk is bij wie ze dat dan deden. Had die Duitse soldaat een eigen fotobedrijf? Zo ja, hoe wisten die jongens dat? En waarom zouden ze juist bij een Duitser het teken maken van vrijheid en de koningin in ballingschap, om daarna het bewijs hiervan te bestellen bij de vijand zelf? Of was het een hele andere fotograaf geweest, iemand uit de eigen omgeving?
Heel veel vragen, maar één ding weten we zeker: de foto werd afgedrukt.
Arrestatie
Enkele maanden later, op 13 oktober, werden vier jongens uit deze groep gearresteerd door de plaatselijke inspecteur van politie T. Jansen, zo staat in het boek Harlingen in oorlogstijd. Ze werden ervan verdacht dat zij huizen van NSB-ers hadden beschilderd.
Bij het fouilleren werd de foto uit het zwembad gevonden, die meteen werd beschouwd als vijandig voor de Duitsers. Zo werden er nog eens vijf jongens gearresteerd.
Een zesde persoon was te ziek om mee te nemen en bleef thuis. ‘De overigen werden te Leeuwarden opgesloten,’ staat in Harlingen in oorlogstijd, ‘maar twee weken later overgebracht naar het concentratiekamp te Amersfoort. Nadat de ouders een geldboete hadden gekregen, werden de jongens in het laatst van november na zeven weken gevangen te zijn geweest weer losgelaten.’
De namen
Volgens het boek werden deze vier jongens als eerste aangehouden:
- Gerrit Haagsma
- Tommy Kuurstra
- Jochem Stegeman
- Wetze de Windt
Daarna volgden deze zes arrestaties
- Keimpe Glastra van Loon
- Lieuwe Koopmans
- Henk Mensink
- Jopie Roukema
- Frank Wiegersma, de zieke arrestant
- Michel Witte
Kamp Amersfoort
Bij Kamp Amersfoort zijn inderdaad de negen namen uit deze lijst bekend als gevangene. Toch zijn er opnieuw vragen.
Er werden vier jongens gepakt bij het bekladden van NSB-bezittingen, waarvan iemand die bewuste foto bij zich had. Waarom zou die zoiets doen tijdens zo’n gevaarlijke actie? Daarna waren er nog zes arrestaties, waarmee we komen tot een aantal van tien. Op de foto staan elf jongens, zodat er één persoon niet werd aangehouden. Waarom werd die gespaard?
En dan is er nog iets merkwaardigs, want op de website Vergeten Harlingers worden maar liefst vier namen genoemd bij de bewuste foto, die verder nergens bekend zijn. Het gaat dan om Jan Koekoek, Piet de Jong, Reinold Posthuma en iemand met de achternaam Duba. Wetze de Windt, Gerrit Haagsma en Tommy Kuurstra zijn daarmee opeens verdwenen, ook al staan ze wel op de lijst van Kamp Amersfoort.
Alle jongens uit Harlingen, wie het dan ook waren, hebben Kamp Amersfoort overleefd. Ze hebben in die tijd wel vreselijke ontberingen gehad, waarbij ze ooggetuigen waren van mishandelingen en moordpartijen.
Van Lieuwe Koopmans zijn memoires bekend van zijn verblijf in dit kamp, als extra bewijs dat hij inderdaad hier zijn tijd heeft doorgebracht. En dat als straf voor een een foto op een mooie zomerse dag in het zwembad in Harlingen.