De opa van Yvonne van Gennip was de eerste shorttracker van Nederland

Precies honderd jaar geleden deden twee Nederlandse schaatsers mee aan een internationale shorttrackwedstrijd. In het geniep, want anders kregen ze straf van de schaatsbond.

De moeder van Yvonne van Gennip met Gerrit Mettes, foto uit de eigen collectie van Yvonne van Gennip

Op 15 september 1943 overleed Gerrit Mettes, afkomstig uit Haarlem. ‘Vroeger heeft de overledene aan vele schaatswedstrijden deelgenomen,’ schreef de Haarlemsche Courant enkele dagen later in een necrologie, ‘meestal gelijk met den heer S. de Vries.’

In 1925 ging dit duo zelfs naar het buitenland, naar Antwerpen, waar de schaatsers nogal last hadden van de bochten. Het was namelijk geen gewone langebaan, zoals op Nederlands ijs toen toongevend was, maar op ijshockeybaantjes. Volgens onze huidige terminologie waren Mettes en De Vries daarmee precies honderd jaar geleden de eerste shorttrackers.

Het schaatsen zat misschien wel in mijn genen, omdat ik het talent van mijn opa had geërfd

Snelschaatsen

Shorttrack is eind negentiende eeuw ontstaan in Groot-Brittannië, waar rolschaatsen populair was. Nederland is weliswaar een schaatsland, maar toch heeft het heel lang geduurd voordat die sport ook hier van de grond kwam. Tot niet zo heel lang geleden ging het in wedstrijdverband enkel maar om langebaanschaatsen, omdat de KNSB niets wilde weten van shorttrack. Het woord shorttrack stond daarom pas in 1974 voor de eerste keer in een Nederlandse krant.

In België werd al in de jaren twintig serieus gesnelschaatst, zoals de Vlamingen dat noemden. Dat gebeurde vooral op ijshockeybaantjes. Mettes en De Vries deden zo begin 1925 mee aan een wedstrijd tegen de beste Belgische shorttrackers. Bij gebrek aan ervaring hadden zij grote moeite om staande te blijven.

Uit een verslag van de Nieuwe Haarlemsche Courant van 29 juni 1926 blijkt dat Mettes in die tijd inderdaad veel in het buitenland was voor het rijden van wedstrijden. ‘Het is niet veel voorgekomen dat we onzen stadgenoot G. Mettes, den bekenden hardrijder op de schaats, hier ter stede konden zien rijden, daar hij meestentijds in andere plaatsen en in het buitenland aan de diverse wedstrijden deelnam.’ Er stond helaas niet bij of hij dat ook had gedaan op Vlaams ijs.

Dwangarbeider

In de overlijdensberichten van 1943 staat nergens dat de dood van Mettes wel eens gerelateerd kon zijn aan oorlogshandelingen. Hij was pas 51 jaar oud en werkzaam geweest voor de firma J.N. Koster & Co. Dit bedrijf plaatste dan ook een rouwadvertentie.

Het lijkt aannemelijk dat Mettes oorlogsslachtoffer is, omdat zijn naam wordt genoemd op Oorlogsbronnen. Op deze pagina staan twee links naar de Collectie Arbeidsinzet van het Nederlandse Rode Kruis, waarmee duidelijk wordt dat Mettes als dwangarbeider in Osnabrück heeft gezeten. Hij overleed weliswaar in Rotterdam, maar het lijkt er zo op dat dit het gevolg is geweest van zijn gedwongen verblijf in Duisland.

Yvonne van Gennip

Wat we wel zeker weten is dat Mettes de grootvader is van Yvonne van Gennip, via haar moeders kant. Ze is zelf in 1964 geboren en heeft hem dus nooit gekend.

“Uit de verhalen weet ik wel dat hij heel behoorlijk kon schaatsen en aan wedstrijden meedeed”, vertelde ze mij in 2013 tijdens een bezoek aan het Schaatsmuseum in Hindeloopen. “Dus denk je dan op zo’n moment in je leven dat het schaatsen misschien wel in mijn genen zat en dat ik het talent van mijn opa had geërfd.”

Zelf had Mettes ook weer beroemde schaatsende familieleden, want hij was achterneef van Willem Kos, in 1928 de eerste Nederlandse schaatser op de Olympische Winterspelen. Ze hebben ook wedstrijden tegen elkaar gereden, zoals in de winter van 1924 in Oud-Karspel bij het kampioenschap van Noord-Holland.

Zeer trage groei

Na die wedstrijdjes van 1925 in Antwerpen met Nederlandse deelname gebeurde er in Amsterdam sporadisch ook nog wel eens wat met shorttrack. Op de kunstijsbaan aan de Linneausstraat bijvoorbeeld waren er vanaf de opening in 1934 enkele wedstrijdjes. De Nederlandsche Vereniging ter Bevordering van het Hardrijden op de Schaats wilde er in 1937 wedstrijden organiseren, maar dat zorgde voor een knallende ruzie met de Schaatsbond, die er nog steeds niets van wilde weten.

Desondanks werd er rond 1940 een foto gemaakt in de Apollohal van een shorttrackwedstrijd met onder meer Jaap Havekotte, een langebaanschaatser die vooral bekend is geworden als één van de bedenkers van de Vikingschaats. De kunstijsbaan in de Apollohal was de opvolger van die aan de Linneausstraat.

Pas midden jaren zeventig brak shorttrack in Nederland door en werd dit eindelijk voor de schaatsbond een officiële discipline.