Dertig jaar na zijn dood heeft schaatser Kees Broekman nog steeds twintig baanrecords

Kees Broekman won in 1953 als eerste Nederlander het EK allround. Bijna zeventig jaar later heeft hij nog steeds tientallen baanrecords in handen, de meeste in Scandinavië.

Kees Broekman in Zutphen, waar nog steeds zijn baanrecords staan. Foto Harry Pot via het Nationaal Archief

Voor het Nederlandse schaatsen is het tegenwoordig vanzelfsprekend dat er veel prijzen worden gewonnen, maar nog maar een mensenleven geleden was dat helemaal niet zo. De prestaties van Kees Broekman zijn daarom van grote invloed geweest voor de nationale sport. Het is vandaag precies dertig jaar geleden dat hij is overleden.

Historisch ogenblik

Pas in 1952 was hij de eerste Nederlander die die een olympische medaille won op de Olympische Winterspelen. ‘Een historisch ogenblik voor de Nederlandse sport in het algemeen’, aldus het Nieuwsblad van het Noorden vanuit Oslo. Zo’n 30.000 toeschouwers hadden Broekman toegejuicht, ‘waarbij wij weer eens duidelijk hebben kunnen constateren hoe hartelijk de Nederlandse schaatsenrijders zich in de sympathie van het Noorse publiek mogen verheugen.’

Naast de zilveren medaille eindigde Anton Huiskes op de vierde plaats en Wim van der Voort op de vijfde. Het communistische dagblad De Waarheid kon zijn geluk niet op: ‘Drie Nederlanders onder de eerste vijf, dat is een prestatie die laat zien welk een kracht Nederland is geworden in de schaatssport.’

Een jaar later won Broekman als eerste Nederlander het EK allround, precies in het weekend van de Watersnoodramp. De Telegraaf vatte deze bizarre situatie in enkele zinnen samen: ‘Terwijl de dijken braken en de stormvloed zich een weg baande over de onbeschermde polders, reden in Hamar, onbekend met alles wat zich afspeelde, onze schaatsfavorieten om de Europese titel. Terwijl hier de driekleur halfstok ging steeg daar de vlag in de hoogste mast.’

Broekman kon er niets aan doen, want de meeste Nederlandse schaatsers werden tijdens het toernooi niet eens ingelicht over de ramp. Hij bleef daarna wel in Scandinavië en haalde geld op voor de slachtoffers tijdens speciale wedstrijden. Op 7 februari deed hij mee aan een wedstrijd in Zweden, een week na de ramp. Het was steenkoud met een vreselijke wind, maar toch versloegen de Nederlandse schaatsers hun Zweedse tegenstanders.

Broekman won het individuele eindklassement met 200.813 punten, wat bijna zeventig jaar later nog steeds het baanrecord is! En zo heeft hij er nóg negentien, blijkt uit een overzicht van Schaatsstatistieken.

De winter van 1950

De oudste baanrecords in handen van Broekman zijn van 28 januari 1950 in Vikersund, Noorwegen. Hij won die dag zowel de 3000 meter als het eindklassement, wat daarna door niemand meer is verbeterd. We moeten dan wel weten dat die baan sinds 1964 niet meer in gebruik is.

Voor het dubbele baanrecord van 1952 in het Noorse Moirona op de 5000 meter en het puntentotaal geldt hetzelfde. Dit parcours is alleen maar tijdens die wedstrijd gebruikt, waardoor de baanrecords ook nooit meer verbroken zullen worden.

Hoe dan ook: een baanrecord is een baanrecord.

Nederland

In Nederland zelf heeft Broekman nog zes baanrecords staan. Die andere werden allemaal gereden in Noorwegen en Zweden en dat is geen toeval. In Nederland waren er in de jaren 50 nog geen kunstijsbanen en bij gebrek aan een koude winter waren schaatsers als Broekman dan gedwongen om elders hun wedstrijden te rijden.

Daarin kwam pas in 1961 verandering met de opening van de Jaap Edenbaan. Dat was doorslaggevend, want in de jaren daarna groeide Nederland uit tot de grootmacht van het internationale schaatsen.

Het oudste Nederlandse baanrecord van Broekman is van 27 februari 1950 in Wateringen, zijn geboorteregio. Volkomen onverwachts meldde hij zich daar na een lange reis vanuit Noorwegen, omdat hij de kans niet wilde laten lopen om in zijn eigen streek mee te doen aan wedstrijden. Vier dagen later was Broekman in Zutphen, wat we nu ook nog steeds in de statistieken kunnen vinden.

Toch heeft Broekman de meeste baanrecords in Noorwegen, het land waar hij het liefste verbleef. Zijn grote wens was om van nationaliteit te veranderen, zoals het ANP in de winter van 1954 schreef: ‘Bijna elk jaar duiken hier in Noorwegen geruchten op, dat Broekman Noor zal worden.’ In een interview in dat land meldde hij dat hiervoor zelfs al stappen waren gezet. “Als ik de kans krijg om te Hamar mijn eigen zaak te beginnen, is mijn besluit nu reeds genomen.” Hij was ook bereid om in dat geval over te stappen naar het Noorse team.

Dat is uiteindelijk niet gebeurd, zodat die twintig baanrecords nog steeds in handen zijn van de Nederlandse schaatser, die vandaag dertig jaar geleden is overleden, slechts 65 jaar oud.

Overzicht

• Vikersund, Noorwegen, 28 januari 1950, 3000 meter, 5.04,0
• Vikersund, Noorwegen, 28 januari 1950, puntentotaal, 199.480
• Rjukan, Noorwegen, 8 maart 1950, 3000 meter, 4.55,7
• Wateringen, 27 december 1950, 3000 meter, 6.04,0
• Zutphen, 31 december 1950, 10.000 meter, 18.17,7
• Zutphen, 31 december 1950, puntentotaal, 208.985
• Moirona, Noorwegen, 11 maart 1952, 5000 meter, 8,46,7
• Moirona, Noorwegen, 12 maart 1952, puntentotaal, 218.070
• Arendal, Noorwegen, 11 januari 1953, 5000 meter, 8,32,8
• Avesta, Zweden, 7 februari 1953, puntentotaal, 200.813
• Løten, Noorwegen, 3 maart 1953, 1500 meter, 2.25,4
• Kralingen, 9 februari 1954, 5000 meter, 8,39,2
• Almelo, 11 februari 1954, 3000 meter, 5.16,8
• Fana, Noorwegen, 2 maart 1954, 1500 meter, 2.24.7
• Skjåk, Noorwegen, 14 maart 1954, 1500 meter, 2.23,4
• Rotterdam, 4 februari 1956, 5000 meter, 9.05,8
• Uppsala, Zweden, 20 februari 1957, 5000 meter, 8.25,1
• Spjelkavik, Noorwegen, 24 februari 1957, 5000 meter, 8.32.5
• Arvika, Zweden, 28 februari 1957, 5000 meter, 8.21,8
• Løten, Noorwegen, 5 maart 1957, 3000 meter, 4.55,8