NieuwSchaatsen

Door een geniale smoes werd een razzia voorkomen bij het NK schaatsen van 1942

In het weekend van 24 op 25 januari 1942 was in Amsterdam het NK allroundschaatsen. De tweede dag werd volkomen onverwacht gestaakt, omdat er sneeuw op de baan zou liggen. De rijders waren woedend, maar hadden niet door dat zo hoogstwaarschijnlijk een razzia was voorkomen.

Linksboven ligt de Amsterdamsche IJsclub, foto uit 1937 via het Stadsarchief Amsterdam

Op 24 januari 1942 begon op de baan van de Amsterdamsche IJsclub het NK allround, naast het Olympisch Stadion. De omstandigheden waren goed, schreef Sport in Beeld / Revue der Sporten op 26 januari 1942: ‘We beleven nu al een halve maand de narigheden van de koude en van een winter onder de moeilijkste omstandigheden, doch als balsem op de hierdoor geslagen wonden geldt de groote en intense vreugde van het schaatsenrijden voor honderd duizenden landgenooten.’

De eerste twee afstanden waren de 500 en de 5000 meter en die werden verreden met erg veel wind. Aan het einde van de dag leidde de Amsterdamse schaatser Herman Buyen in zijn eigen stad het algemeen klassement met een voorsprong van bijna twee volle punten op zijn naaste belager. De volgende ochtend keerden de rijders terug voor de tweede wedstrijddag, maar die werd volkomen onverwacht afgelast vanwege sneeuw op de baan. Sterker nog: ‘Dat beteekent dat ook de ritten van den Zaterdag over 500 en 5000 meter geannuleerd worden.’ Het NK was met terugwerkende kracht gestaakt.

De schaatsers begrepen er niets van, want een beetje sneeuw was toch zo verwijderd? Desnoods deden ze dat zelf wel even, maar de wedstrijdleiding stuurde iedereen onverbiddelijk naar huis.

Getipt

Pas in 1987 werd duidelijk wat er écht was gebeurd, tijdens een gesprek van schaatshistoricus Marnix Koolhaas met Siem Heiden, in 1942 als organisator betrokken bij dit NK, samen met Gerrit van Laer, voorzitter van de Internationale Schaatsunie. Tijdens de wedstrijden op zaterdag waren ze getipt dat de Duitsers voor de zondag een razzia hadden gepland onder de toeschouwers. Er dreigde groot gevaar, maar Heiden en Van der Laer konden daarover niets zeggen in het openbaar, omdat ze dan zélf zwaar zouden worden gestraft.

Hun oplossing was simpel en doeltreffend: ze gooiden sneeuw op de baan om een geloofwaardig excuus te hebben voor afgelasting van het kampioenschap. De bezetters hadden toch geen ervaring met het organiseren van schaatskampioenschappen, waardoor er een grote kans was dat ze de smoes zouden accepteren. Deze opzet slaagde en daarmee hebben Heiden en Van der Laer het leven van honderden mannen gered, die anders waren afgevoerd voor de Duitse oorlogsindustrie.

In bestuurlijke kringen was de woede na deze afgelasting niet snel geluwd, al helemaal niet onder de schaatsbestuurders die de kant van de Duitsers hadden gekozen. Zo beklaagde J.M. Veldhuis van de Nederlandse Vereniging ter Bevordering van het Hardrijden op de Schaats (NVBHS) zich in een brief aan zijn collega’s over de organisatoren van dit NK, waarbij meespeelde dat de NVBHS de aartsvijand was van de Schaatsbond van Van Laer.

‘Naar mijn meening is het aflassen van de Nationale Kampioenschappen voor het hardrijden op de schaats te wijten aan de laksheid en de ondeskundige organisatie van de bestuurderen van der organiseerende vereeniging.’ Veldhuis verweet Van Laer daarmee de schaatssport een slechte dienst te hebben bewezen. ‘Ik hoop U naar genoegen te hebben ingelicht,’ besloot de NVBHS-bestuurder. ‘Hou Zee.’

Zutphen

De winter zette daarna door, werd twee weken later het NK uiteindelijk verreden in Zutphen. De eerste dag van Amsterdam telde niet meer mee en dus begon iedereen opnieuw. Dat weerhield Buyen er niet van om zijn nationale titel van 1941 te prolongeren.

‘Zutfen heeft een mooi kampioenstornooi gehad, een spannend en op sportief hoog peil staand tornooi, waar de Zutfensche IJsclub alle eer mee ingelegd heeft. Het weer was, vooral op den eersten dag, wat koud en vooral ‘t windje was toen niet bevorderlijk voor de tijden, die dan ook goed, maar toch iets beneden de verwachtingen bleven.’

Met Buyen alsnog als terechte winnaar: ‘Zijn voortreffelijke solo op den midden korten afstand, de 1500 meter, waarop hij onbetwist matador en Nederlandsch recordhouder is, stempelt hem toch als den waren kampioen.’

Waardeer deze site!

Onze content is gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je dat laten blijken met een kleine financiële bijdrage.

Mijn gekozen waardering € -

Jurryt van de Vooren
https://sportgeschiedenis.nl
Specialist in sporterfgoed. Al meer dan 25 jaar de enige Amsterdammer, die is afgestudeerd op Feyenoord.