Echt nep: de kans op een Elfstedentocht wordt groter als de start van de toerrijders wordt verspreid over alle steden

Oktober is de Maand van de Geschiedenis met als thema Echt Nep. We kijken naar de Elfstedentocht.

Start van de Elfstedentocht van 1956. Foto via het Nationaal Archief

Stel je eens voor dat elke deelnemer van de Elfstedentocht zelf mag kiezen in elke stad die begint. Dat mag Leeuwarden zijn, maar als iemand liever vanuit Hindeloopen start, kan dat ook. In diezelfde stad is dan natuurlijk ook de finish.

Voorstanders van dit idee menen dat de grootste drukte zo over de hele provincie wordt verspreid, waardoor de tocht makkelijker kan worden gehouden. Dat zou de druk verlagen op met name de ordediensten en de medische staf.

Het is jammer, maar de geschiedenis laat zien dat dit een ontzettend slecht plan is.

Als je die mensen kwijtraakt, is dat niet te doen

Gigantische problemen

Bij de Elfstedentocht van 1947 werd bewezen dat deze zogenaamde verdeelde start juist zorgt voor gigantische problemen. Het eerste probleem ontstond bij de wedstrijdrijders, die altijd eerder starten dan de toerrijders, zodat ze die niet meer in hoeven te halen. Bij een verdeelde start moeten ze na elke stad opnieuw de toerrijders passeren die daar zijn begonnen, vaak op smalle stukken. Dat zorgt voor botsingen.

En dan is het ook nog eens verboden om als wedstrijdrijder achter een toerrijder te blijven hangen, in schaatskringen bekend als zuigen. Wie daarop wordt betrapt, wordt meteen uit de wedstrijd gehaald. Toerrijders mogen dat wel, wedstrijdrijders absoluut niet.

Bij een verdeelde start wordt de kans alleen maar groter dat dit gebeurt, misschien soms wel onbewust. De hele route door duiken er tenslotte toerrijders op, waardoor de mogelijke consequenties voor de wedstrijdrijders simpelweg te groot zijn.

Onaangename ongelukken

Nóg een probleem: het stuk tussen Bartlehiem en Dokkum wordt extra gevaarlijk bij een verdeelde start, omdat iedereen dat twee keer moet afleggen – heen en terug. De kans op botsingen met kruisende rijders wordt dan nóg groter, bijvoorbeeld tussen wedstrijdrijders onderweg naar Dokkum en toerrijders die het keerpunt al voorbij zijn. Dat bleek al in 1941, want juist op dat stuk waren zeer onaangename ongelukken. Een verdeelde start zorgt zo voor meer gewonden en daarmee voor een extra druk op de Eerste Hulp.

Kortom, afgelopen met dat gedonder

Verder lopen de toerrijders die beginnen in het zuidwesten (Sloten, Stavoren, Hindeloopen en Workum) het gevaar dat ze ’s avonds in het donker verdwalen op de grote meren, met gevaar op bevriezingen. “Als je die mensen kwijtraakt, is dat niet te doen,” aldus voorzitter Wiebe Wieling van de Koninklijke Vereniging De Friesche Elf Steden.

Op het traject Bartlehiem – Dokkum – Leeuwarden kunnen de deelnemers dan weer niet verdwalen in het donker, omdat ze maar één kant op kunnen. Het is dan ook het beste om ze zoveel mogelijk bij elkaar in de buurt te houden.

Ordediensten

Tot zover het deel van de moeilijkheden, die de schaatsers zélf op kunnen lopen bij een verdeelde start. Ook de ordediensten komen op die manier in grote problemen, legde Wieling uit. “Alleen al de feesten. Eigenlijk beginnen die al in Harlingen, en dan heb je Franeker en Dokkum nog. Dat gaat dan in al die steden plaatsvinden met overal politie erbij, waar ordediensten moeten zijn. Het is gewoon niet te organiseren, het is niet te overzien. De veiligheidsregio’s, de brandweer, volgens al die instanties kan het gewoon niet.”

Tot slot: als er in alle steden een finishlijn ligt, moet de organisatie overal 24 uur paraat blijven. Sneek en IJlst als eerste steden kunnen volgens de huidige regels vroeg sluiten, als de laatste toerrijder daar is gepasseerd. Als die steden ook finishplaats zijn, moeten ze dus minimaal tot 12 uur ’s nachts open blijven. En dat geldt voor alle andere steden buiten Leeuwarden, waardoor er heel veel extra mensen moeten worden ingezet voor een gestroomlijnde organisatie.

Wat op het eerste gezicht logisch klinkt om de drukte over de hele route te verspreiden, zorgt juist voor heel veel extra gedoe. “Kortom, afgelopen met dat gedonder,” zoals Wieling concludeerde en daarmee het idee over de verdeelde start voor eens en altijd afwees.