Een koninklijke traditie van meer dan honderd jaar oud: troonopvolgers op een sleetje
Op 11 januari 1940 was er een bijzonder fotomoment met de kleine prinses Beatrix, die met een slee over het ijs werd getrokken. Het Koninklijk Huis houdt er namelijk van om de wintersport te gebruiken voor wat publieke aandacht – nog steeds.
Prins-Willem Alexander op een slee in Lech in 1970
Leden van het Nederlandse koningshuis houden al eeuwen van schaatsen – van Wilhelmina in 1890 tot Willem-Alexander in onze tijd. Alleen prinses Beatrix is een opvallende uitzondering, die tijdens haar ambtsdagen als koningin nooit zelf heeft geschaatst – in ieder geval niet in de buurt van een fotograaf. Desgevraagd zei de RVD hier geen mededelingen over te doen, omdat hier sprake is van een privéactiviteit.
Helemaal juist is dat echter niet, omdat het Koninklijk Huis al heel lang het schaatsen publicitair benut. Het bekendste voorbeeld is Willem-Alexander in de Elfstedentocht van 1986, maar het gaat veel verder terug. Zo is er een filmfragment uit 1917 van een schaatsende prinses Juliana bij Huis ten Bosch, dat in 1934 opnieuw werd vertoond in een speciale film vanwege de 25e verjaardag van de kroonprinses. De koninklijke familie vond het blijkbaar belangrijk dat het Nederlandse publiek dit weer zag.
In 1926 werd er zelfs een internationale film gemaakt: A Queen on Skates. Onderitel: Exclusive pictures of Queen Wilhelmina & Dutch Royal family, enjoy their favourite winter sport. Helemaal privé was het dus niet als een lid van het Nederlands koningshuis op het ijs stapte nadat eerst de complete pers daarover was ingeseind.
Nieuwe traditie
Op 24 januari 1914 werd de basis gelegd voor de koninklijke traditie om de troonopvolger publiekelijk in een slee te plaatsen, waarvoor de complete vaderlandse pers uitrukte. ‘Men bericht ons uit Den Haag’, opende het Nieuws van den Dag. ‘Hedenmorgen omstreeks half twaalf is Prinses Juliana achter Huis ten Bosch op schaatsen op het ijs geweest. De kleine Prinses trachtte achter een kleine slede zich op de schaatsen voort te bewegen. H.M. de Koningin-Moeder was daarbij aanwezig. H.M. de Koningin kwam later en reed een tijd over de ijsbaan. Er was veel belangstelling van het publiek.’
Nog geen vijf jaar oud stapte Juliana zo met nog twee koninklijke generaties op het ijs voor een fijn persmomentje – zoals we dat nu tegenwoordig tenminste noemen. De foto hiervan staat nog in de fotobank van het Nationaal Archief.
In januari 1940 stond prinses Juliana ook heel vaak op het ijs – indien mogelijk in aanwezigheid van journalisten. Hiermee werd een statement gemaakt, want de Tweede Wereldoorlog was inmiddels uitgebroken. Alhoewel Nederland hier toen nog niet bij betrokken was, liepen de spanningen snel op. Om te laten zien dat het dagelijkse leven in ons land gewoon doorging, schaatste Juliana regelmatig een stukje.
Op 11 januari 1940 nam ze prinses Beatrix mee – op de slee. ‘Gisteren is het Prinselijk gezin van vacantie uit Soestdijk weer in de Residentie teruggekeerd,’ aldus Het Vaderland die dag. ‘Prinses Juliana en Prins Bernhard hadden een drukken tijd achter den rug, met de sociale en militaire belangen, waaraan zij zich met groote belangstelling geven. Vandaag was de Prins alweer op inspectie, maar Prinses Juliana heeft zich hedenmorgen naar het Huis ten Bosch begeven, om schaatsen te rijden. Prinses Beatrix was mede van de partij. Gepakt in een reisdeken mocht zij op een sleetje mee het ijs op om op haar manier te genieten van den stralenden wintermorgen.’
Het was exact hetzelfde fotomoment als in 1914: een koninklijke schaatstocht bij Huis ten Bosch met de troonopvolger op de slee. Alleen de omstandigheden waren veranderd: in 1914 gebeurde het vlak voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, in 1940 vlak voor de Tweede Wereldoorlog.
Hoe dan ook: deze foto sierde eveneens de Nederlandse kranten en tijdschriften.
Een sleetje in Lech
In 1968 waren de tijden zo veranderd dat de leden van de Koninklijke Familie niet meer bij Huis ten Bosch rondreden op het ijs, maar vertier zochten in de sneeuw van het Oostenrijkse Lech. Daar herhaalde zich het patroon van de troonopvolger in een slee.
Op 4 maart 1968 waren tientallen Nederlandse journalisten naar dit wintersportoord afgereisd – net als in onze tijd – om de leden van het Koninklijk Huis te fotograferen tijdens hun verblijf aldaar. ‘Voor het eerst is ook de kleine Willem-Alexander door zijn ouders mee naar het buitenland genomen,’ schreef De Tijd. ‘Gistermiddag mocht hij in een speciaal voor dat doel overgebrachte Hindelooper slee poseren.’
Die slee was vanuit Nederland ingevlogen! Hoezo een privéactiviteit? Dit was voorgekookt om net als in 1914 en 1940 een knusse foto te maken van de troonopvolger met zijn ouders erbij. Het enige verschil was dat het niet op het ijs gebeurde, maar in de sneeuw. Maar ook dat is een winters tafereeltje.
Prinses Amalia was twee jaar toen ze in 2006 voor de eerste keer meeging naar Lech – 38 jaar na haar vader dus. En de traditie vereiste nu eenmaal dat een troonopvolger in een slee stapt, net als in 1914, 1940 en 1968. En, jawel hoor, ook zij werd op een slee aan de vaderlandse pers gepresenteerd, waarmee die traditie is inmiddels dus meer dan honderd jaar oud is.