Het is de honderdste geboortedag van Wopkje Kooistra, de snelste Elfstedenvrouw van 1941
Wopkje Kooistra werd geboren op 10 juni 1924. In 1941 was zij de snelste vrouw in de Elfstedentocht.
Wopkje Kooistra in 1951, afkomstig uit een Polygoon-film over de winter dat jaar
In de winter van 1940-1941 werd de naam van Wopkje Kooistra voor de eerste keer genoemd als schaatster. Dat gebeurde op 23 december 1940 in een verslag in de Leeuwarder Courant als één van de deelneemsters aan kortebaanwedstrijden voor vrouwen.
‘Het bestuur van de ijsclub “De Wergeaster Reed” te Warga was het, dat de Friesche hardrijdsters in dezen winter voor de eerste maal in de gelegenheid stelde om elkaars krachten te meten. Zij hebben die gelegenheid met beide handen aangegrepen, getuige het feit, dat zich achttien rijdsters hadden aangemeld.’
In de eerste ronde werd ze al uitgeschakeld, net als Sjoerdtje Faber, de snelste vrouw van de Elfstedentocht van 1940. Beide vrouwen kwamen blijkbaar pas tot leven als ze minstens 200 kilometer moesten schaatsen.
‘Zij liet zien geen hardrijdster op de korte baan te zijn,’ aldus de verslaggever over Faber. ‘Het geleek geheel buiten haar geest om te gaan. Van concentratie op de beginstreep althans was geen sprake.’
Elfstedentocht
Op 6 februari 1941 trok dit duo dan weer wel alle aandacht bij de Elfstedentocht. Een jaar eerder had Faber al aan Kooistra gevraagd om samen het Elfstedenijs te betreden, maar Kooistra was toen nog te jong.
De Elfstedentocht was onderdeel van haar opvoeding met een vader en een broer die al eerder hadden meegedaan. Ze was ook nog eens een nazaat van Marten Kingma, een legendarische schaatser en wielrenner van eind 19e eeuw. De boerenknecht des huizes was Dirk van der Duim, die in 1940 meedeed aan het Pact van Dokkum en zo de Elfstedentocht won.
Een jaar later reden de twee schaatsters alsnog samen, waarbij Kooistra als eerste vrouw in Leeuwarden arriveerde. Er was toen nog geen sprake van een vrouwenwedstrijd in de Elfstedentocht, maar met terugwerkende kracht wordt ze inmiddels wel als winnares beschouwd.
“Ik was nog wel het eerst in Dokkum,” zei Faber na afloop, “maar Wopkje was daarna sneller. In Workum zag ik haar weggaan, toen ik net een café binnen ging om te stempelen. Ik had wel mee gekund, maar ik heb haar laten rijden.”
Het Nieuwsblad van Friesland had de aankomst van Kooistra vastgelegd. ‘Tegen halfzes komt er deining in de menigte: de eerste dame is op komst. Men wordt in gereedheid gebracht om deze stoere Friezinne waardig te begroeten. Bloemen worden aangedragen.
Een tweetal komt aangereden, met flinken slag nog en keurig op streek. Het zijn: Wopkje Kooistra uit Warga en haar vader. Voorwaar een sportprestatie van den eersten rang, want vlak achter de eerste honderd wedstrijdrijders zijn ze geëindigd (tijd 5.24 uur). Beiden maken nog een monteren indruk.
Precies 18 minuten later, om 5.42 uur, komt Sjoerdje Faber van Warga, eerste in den vorigen Elfstedentocht, aan de eindcontrole. Zij heeft door een val nogal eenig oponthoud gehad. De toeschouwers zijn ook voor haar gul met applaus.’
Koeien melken
Kooistra ging meteen na afloop van haar historische prestatie weer over tot de orde van de dag. “Bij de finish was lang niet zoveel drukte als tegenwoordig. Ik kreeg een paar complimenten en ik ging weer terug naar Warga, op de fiets!
Een douche of bad hadden we niet. Vrijwel niemand had sanitaire voorzieningen in die tijd. Wat eten na de tocht en dan vrijwel ongewassen je bed in. Zo ging dat vroeger. Om 4 uur ’s ochtends liep de wekker af en moest ik meehelpen met het melken van de koeien.”
Kooistra voltooide in totaal vier Elfstedentochten. Jorrit Bergsma is haar achterneef.
Wielrennen
Ook als wielrenner was ze nog actief, zoals bij een wedstrijd rond het Snekermeer in mei 1949. Ze kwam als vijfde aan in de toertocht en was daarmee de snelste vrouw. ‘Men kent deze stoere Friezin nog wel van haar prestaties op de schaats tijdens vroegere Elfstedentochten,’ wist De Heerenveensche Koerier.
Bij de Fietselfstedentocht een maandje later was ze weer de snelste vrouw.
Kooistra is overleden in 2017, 92 jaar oud. In Leeuwarden is een straat naar haar vernoemd.
