Hoera: het is de 285ste geboortedag van de uitvinder van de inline skate

Precies 285 jaar werd Jean-Joseph Merlin geboren, de Belgische uitvinder van de rolschaats. De Nederlandse sportlegende Jaap Eden heeft ook nog geprobeerd om hiermee succes te behalen, maar dat werd niets. Dit artikel lees je gratis, maar met een donatie hou je ons werk mogelijk – onderaan deze pagina. 

De Belg Jean-Joseph Merlin was uitvinder. Deze op 17 september 1735 te Huys geboren bolleboos verhuisde als twintiger naar Londen alwaar hij directeur werd van Cox’s Museum Spring Garden. Hij was ook een graag geziene gast op gekostumeerde bals.

Zo bezocht hij in 1759 één van de fameuze verkleedpartijen van mevrouw Corneily in Carlisle House aan Soho Square. Merlin deed graag een beetje mal. Op gloednieuwe zelfgemaakte rolschaatsen (onder ieder van zijn schoenen monteerde hij in één lijn twee metalen wielen), en spelend op een viool, begaf hij zich tussen de feestgangers.

Helaas had Merlin nog weinig geoefend en wist hij niet hoe hij moest remmen. Het duurde dan ook niet lang of hij knalde tegen een spiegel. Viool en spiegel overleefden Merlins avontuur niet, de Belg kwam er zelf met lichte verwondingen vanaf. Merlin was er klaar mee en borg zijn rolschaatsen voorgoed op. Daarna is er ruim honderd jaar weinig gebeurd.

Van skeeler naar rolschaats

Pas in 1863 kwam er een doorbraak in de ontwikkeling van de rolschaats. De Amerikaan James Plimpton introduceerde toen een model met twee keer twee wielen. Deze nieuwe opstelling van de wielen was mogelijk door gebruik van rubberen wieltjes met kogellagers en een veerconstructie, waardoor de schoen ten opzichte van de wielen naar binnen en buiten kon draaien. Dit nieuwe model bleek veel stabieler en wendbaarder te zijn dan het inline-model. Op deze rolschaatsen konden zelfs kunstzinnige boogjes worden gemaakt.

Binnen korte tijd reed bijna iedereen op de vierwielige rolschaats van Plimpton. In Engeland was rolschaatsen op de baan bij Crystal Palace een ware rage. In Chicago werd de Casino Rink gebouwd, waar tienduizenden mensen op afkwamen. Hier werd onder andere polo op rolschaatsen gespeeld – voorganger van het hedendaagse rollerhockey – en er werden hardrijdwedstrijden georganiseerd. Ook werd er gedanst op rolschaatsen.

Jaap Eden

Nederland moest nog even wachten op de rolschaats. Wel bezocht Jaap Eden in 1893 een tentoonstelling in Londen, waar hij een paar rolschaatsen opmerkte. De toen twintigjarige schaatser uit Haarlem had eerder dat jaar zijn eerste WK allround gewonnen. Nieuwsgierig reed Eden in Londen een rondje op de rolschaatsen, maar het beviel hem totaal niet. Hij hield het liever bij glij-exemplaren.

In eigen land werd rolschaatsen enkele jaren later plots heel populair. ‘Gansche stammen in Amsterdam zijn door de rolschaats aangetast’, aldus De Telegraaf in 1899.

In november 1909 werd in Haarlem een heuse rolschaatsbaan geopend. Eden werd aangetrokken als instructeur. Een verslaggever van het Nieuws van den Dag zag dat het goed was: ‘De belangstelling was al dadelijk, zoowel onder dames als heeren, zeer groot. De bekende Jaap Eden met den heer Chabot waren de voorrijders, die al ras een geheele sliert achter zich zagen.’ Hield Eden opeens van rolschaatsen? Nee, het bleek vooral een manier te zijn om zijn liefde voor de fles te betalen. Na beëindiging van zijn sportcarrière greep hij iedere kans aan om aan geld te komen.

De rolschaats bleef zich ontwikkelen. Rond 1900 ontstond in Frankrijk een hype rond de cyclo-schaats, die in tal van varianten, zelfs gemotoriseerd, de straten onveilig maakte. De cyclo-schaats was een soort miniatuur fiets, en toen dat laatste concept succesvol uitgebouwd werd, was het snel gedaan met de populariteit van de rolschaats in al zijn hoedanigheden. Fietsen was tenslotte veel comfortabeler en veiliger.

Pas in de jaren vijftig werd de aloude rolschaats herontdekt, en wel in de Sovjet-Unie. De Russen hadden een nieuwe rolschaats ontwikkeld waarbij de wielen –net als 200 jaar eerder bij de rolschaats van Marlin- weer in één lijn stonden.

Eind jaren zeventig werd het skeeleren ook in de VS opgepikt. De rage waaide later over naar Europa en de rest van de wereld. Toen ook het discodansen op vier wielen in diezelfde periode opkwam, was de rolschaats weer helemaal terug van weggeweest.