Honderd jaar na zijn dood is Jaap Eden nog steeds de houder van het baanrecord van Paterswolde
Op 2 februari 1925 stierf Jaap Eden, Nederlandse eerste internationale sportheld. Al meer dan 130 jaar heeft hij het baanrecord in handen van de ijsbaan van Paterswolde.
Het graf van Jaap Eden in Haarlem. Foto via het Noord-Hollands Archief
Het Nederlandse landschap ligt vol ijsbanen met vergeten baanrecords. We wachten tenslotte al meer dan een generatie op een langdurige winter met alles erop en eraan, zoals toertochten, wedstrijden op natuurijs en natuurlijk de zestiende Elfstedentocht.
Misschien wel het mooiste aan zo’n ouderwetse schaatswinter was dat er overal wedstrijden waren op tijdelijke schaatsbanen, die verdwenen als de temperatuur weer was gestegen tot boven het vriespunt. Jeen van den Berg had in de naoorlogse decennia met zijn vrouw afgesproken dat alleen de trofeeën van de laatste winter in de huiskamer mochten staan, omdat er anders geen ruimte meer was om er ook nog een eettafel neer te zetten. Kees Verkerk reed in de winter van 1963 alleen langs huis als er in zijn auto geen ruimte meer was voor nieuwe prijzen.
Op die uitgezette banen op natuurijs werden natuurlijk ook baanrecords gereden, die in veel gevallen nooit meer zijn verbeterd – simpelweg omdat daarna nooit meer een goede wedstrijdschaatser op diezelfde plek in actie is gekomen. Er is alleen niemand die al die records nog kent, want de banen zijn gesmolten en de herinneringen begraven.
De winter van Januari 1893 was vooral een succesvolle voor de jeugdige J. J. Eden, later meer bekend als Jaap Eden
Jaap Eden
Zo heeft de legendarische Jaap Eden op 11 januari 1893 in Paterswolde de 5000 meter afgelegd in een tijd van 9.16,8. Hij ontving daarvoor een gouden medaille en een zilveren beker.
Op diezelfde wedstrijden reed hij ook een wereldrecord op de 1500 meter: 2,35 minuut. Daarvoor kreeg hij een uitgebreide hulde bij de uitreikingen in de Harmonie. ‘Het feest is zonder twijfel uitstekend geslaagd,’ oordeelde de Provinciale Drentsche en Asser Courant.
In het jaarverslag van de Nederlandsche Schaatsenrijdersbond werd het succes van die wedstrijden in Paterswolde nadrukkelijk genoemd als hoogtepunt. Precies veertig jaar later blikte de Winschoter Courant er ook nog eens op terug, al maakte de krant een vergissing door Eden niet als Haarlemmer te omschrijven.
‘De winter van Januari 1893 was vooral een succesvolle voor de jeugdige Amsterdammer J. J. Eden, later meer bekend als Jaap Eden. Eerst werd door hem te Paterswolde bij een internationalen wedstrijd de 1e prijs behaald in de 1e afdeling, waarbij Ericson uit Christiania en Von Salzen uit Hamburg door hem verslagen werden. De volgende dag was hij te Amsterdam, waar door hem alle buitenlanders verslagen werden en hij eerste werd op 1500, 5000 en 500 meter. Op de 10.000 m. kwam hij te vallen en trok zich terug. Hij kreeg drie gouden medailles en werd wereldkampioen op de schaats.’
Meer dan 130 jaar later is de tijd van Jaap Eden op de 5000 meter nog steeds het heersende baanrecord van Paterswolde!