Janna van der Weg voltooide als eerste vrouw de Elfstedentocht

Op 6 oktober 1893 werd Janna van der Weg geboren. In 1917 voltooide zij als eerste vrouw de Elfstedentocht. Door de ogen van een Amsterdamse rijder kijken we naar ‘de beroemd geworden juffrouw Van der Weg’.

In mijn boek 8070 Dagen. Wachten op de Elfstedentocht onderzoek ik de geschiedenis van vrouwen in de Elfstedentocht, zowel vóór de eerste officiële tocht van 1909 als daarna. In 1912 was Jikke Gaastra de eerste vrouw ooit die startte, maar vanwege de dooi werd ze van het ijs gehaald. Ze kreeg wel een onderscheiding.

Vijf jaar later verscheen Janna van der Weg aan de start, samen met haar broer Jan met wie zij om 18.49 uur in Leeuwarden arriveerde. Daarmee was zij de eerste vrouw die deze tocht ook daadwerkelijk uitreed.

Zonder asem

De Amsterdamse wedstrijdrijder Ch. Harmens kwam haar onderweg enkele malen tegen, schreef hij in een persoonlijk verslag in Het Algemeen Handelsblad van 1 februari 1917. Sterker, hij werd door haar ingehaald!

‘O schande, zelfs een meisje met haar partner rijdt me achterop. Ik weet, terwijl ik dit schrijf, dat het de beroemd geworden juffrouw Van der Weg was, en vind de schande zoo groot niet meer, maar op het oogenblik zelf werkt zoo’n nederlaag fnuikend.’

En ook sportpionier Pim Mulier zelf, de man die de Elfstedentocht heeft bedacht, kon het niet hebben dat Van der Weg vlak voor Hindeloopen sneller reed dan hij, in nabijheid van Harmens: ‘Zonder asem te geven versnelt Mulier op eens zoodanig zijn vaart, dat ik zelf achter bleef. Die oolijke, pittige, jonge, oude heer wilde zich niet door een vrouw laten kloppen!’

Kwiek

Toch toont Harmens zich diep onder de indruk van Van der Weg en dat het mogelijk is dat een vrouw de Elfstedentocht rijdt: ‘Dat een jong meisje, wier leeftijd te schatten de discretie mij verbiedt, haar 200 kilometer rijdt in een tijd, welke niet veel verschilde van dien der eerste prijswinners van den vorigen tocht, en bij aankomst van vermoeienis geen spoor doet blijken; dat zijn praestaties, die ieders verwachting overtroffen hebben.

En laat ik er voor de bedillers nu gauw bijvoegen, dat juffrouw Van der Weg geen zier gelijkt op een haajebaai, een „vrije vrouw” of een dergelijk wanproduct der negentiende eeuw. Zij zal het mij niet euvel duiden, als ik zeg, dat zij integendeel een bescheiden indruk maakt. Het is een vriendelijke kwieke verschijning, van wie ik mij met groot genoegen het sierlijke gebaar blijf herinneren, waarmee ze mij onder het rijden een pepermuntje reikte. Haar spierkracht en uithoudingsvermogen zijn wel zeer deugdelijk gebleken. Maar het voornaamste, waardoor zij zich onderscheidt van wat wij tegenwoordig een gewone vrouw noemen, is haar grootere mate van wilskracht. Ik heb het twee-, driemaal aan den lijve ondervonden, dat de moreele factor voor het volbrengen van den tocht een veel grooter invloed heeft dan de physieke.’

In 1938 stond Van der Weg opnieuw klaar, maar die tocht werd afgelast. Als eerbetoon aan deze schaatster is in Amsterdam een straat naar Van der Weg vernoemd: de Janna van der Weglaan in het westen van de stad. Andere sporters in deze wijk met zo’n eerbetoon zijn Rinus Michels, Wim van Est, Fanny Blankers-Koen en Willem Augustin, nog zo’n Elfstedenlegende. Van der Weg bevindt zich daarmee in goed gezelschap tussen deze sportlegendes, alhoewel de kans is te verwaarlozen dat bewoners en gebruikers van deze laan weten wie die Van der Weg eigenlijk is geweest.

In totaal zijn er in de hele geschiedenis van de Elfstedentocht zo’n 2800 vrouwen aan de start verschenen.