Kunstrijder Panin was slachtoffer van eerste olympische juryrel

Een van de boeiendste figuren uit de Russische sportgeschiedenis is Nikolai Panin. Met zijn goede prestaties bij het pistoolschieten en kunstrijden combineerde hij twee op het oog weinig verwante sporten. Bij het schieten veroverde hij twaalf nationale titels. Internationaal gezien behaalde hij echter zijn grootste sportieve triomfen bij het kunstrijden. Bij de Zomerspelen van 1908 in Londen werd hij het slachtoffer van de eerste olympische juryrel in deze sport.

Door Bert Roosien

De naam ‘Panin’ was trouwens niet zijn echte naam, het was een pseudoniem. In werkelijkheid heette hij Nikolai Kolomenkin.

Met het aannemen van een schuilnaam voor zijn sportactiviteiten haakte hij in op een gangbare traditie in het Rusland van zijn tijd. Bovendien had Kolomenkin een goede reden voor zijn alias, want niet iedereen in zijn omgeving was even ingenomen met zijn enthousiasme voor het kunstrijden. Dat bleek toen bij terugkomst uit Londen zijn ware identiteit uitkwam en hij door de Russische ambtenarij alsnog op het matje werd geroepen. Hij schaatste nooit meer. In twee afleveringen gaan we in op het leven en de sportieve successen van Nikolai Panin-Kolomenkin.

Nikolai werd in 1872 geboren in een dorpje in de provincie Voronezj, niet ver van de Oekraïne. Schaatsen was in die tijd een populair tijdverdrijf, maar alles ging puur om de lol. Van echte wedstrijden was nog nauwelijks sprake. De kinderen uit het gezin Kolomenkin moesten het enige paar schaatsen met elkaar delen en Nikolai en zijn zusje oefenden vaak samen, waarbij ze ieder één schaats hadden ondergebonden en met het vrije been steppende bewegingen maakten.

Toen hij 13 jaar was, verhuisde hij met zijn inmiddels gescheiden moeder naar Sint Petersburg. Daar ging hij een paar jaar later ook studeren. Na zijn studie werd hij ambtenaar bij de belastingdienst. Hij kreeg meer en meer belangstelling voor sport en wierp zich met groot enthousiasme op het schaatsen, pistoolschieten, wielrennen en roeien. In 1897 deed hij mee aan een kunstrijwedstrijd, maar zonder veel succes.

Dit was voor hem echter geen reden om bij de pakken neer te zitten. Integendeel, hij besloot juist om de sport serieus aan te pakken en wikkelde voortaan bij elke training doeken om zijn voeten teneinde een betere balans te krijgen. Het resultaat was verbluffend en slechts enkele maanden later werd hij al eerste in de strijd om het kampioenschap van Sint Petersburg.

Inmiddels maakte hij steeds vaker gebruik van de naam Panin. Deze naam was hem aangereikt door een studievriend, die zelf na een ernstig ongeluk bij het wielrennen van zijn vader niet meer mocht sporten.

Tussen 1901 en 1907 werd Panin bij het kunstrijden vijf keer kampioen van Rusland. Bij het WK van 1903, dat toevallig in Sint Petersburg plaatsvond, werd hij verrassend tweede. De wedstrijd werd, bijna vanzelfsprekend, gewonnen door de ongenaakbare Zweed Ulrich Salchov, die het internationale kunstrijden van die tijd domineerde en maar liefst tien maal wereldkampioen werd.

Toch slaagde Nikolai er langzaam maar zeker in om de kloof met Ulrich Salchov te verkleinen. In februari 1908 won Panin de strijd om de Alexander Panshin Bokaal. Het was de eerste keer dat hij de Zweed versloeg. En hij nam zich voor om dit kunststukje bij de Olympische Spelen te herhalen.

Londen. Oktober 1908. Met het kunstrijden stond er voor het eerst in de historie een wintersport op het programma. Er zou worden gestreden om vier olympische titels. Er was een wedstrijd voor paren, er waren individuele wedstrijden voor mannen en voor vrouwen en er was, alleen voor mannen, een afzonderlijke wedstrijd bijzondere figuren.

De individuele wedstrijd voor mannen en vrouwen bestond uit twee onderdelen, de verplichte figuren en de vrije kür. Voor het eindklassement zouden de resultaten van beide onderdelen bij elkaar worden opgeteld.

Toen de mannenwedstrijd van start ging met de verplichte figuren was Nikolai Panin de eerste die het ijs op moest. Salchov vreesde de concurrentie van de Rus, die vooral op dit onderdeel altijd sterk voor de dag kwam. En de wereldkampioen toonde zich bepaald niet van zijn sportiefste kant. Terwijl Panin bezig was om de tweede verplichte figuur te schaatsen, gaf Salchov luidkeels commentaar: “Dat is toch geen mooie acht. Er zit een kronkel in!”

Het was niet waar. Er was niets mis met de figuur die Panin daarnet had geschaatst. Maar Salchov probeerde met zijn woorden de jury op een ongeoorloofde manier te beïnvloeden.

Toen Panin zich opmaakte voor de volgende van zijn verplichte figuren probeerde Salchov hem wederom uit zijn concentratie te brengen. “Kijk dan”, schamperde de Zweed hardop. “Hij kan het niet. Hij is niet in vorm”. De scheidsrechter hoorde het wel, maar trad nog steeds niet op.

Panin ging naar de jurytafel om zijn beklag te doen. Pas toen werd Ulrich Salchov terechtgewezen. Maar de koppige Zweed ging desondanks gewoon door met zijn denigrerende opmerkingen en beledigingen. Een officiële waarschuwing volgde.

Nu raakte Salchov over zijn toeren. Hoe haalde men het in het hoofd om hem – de wereldkampioen – te berispen? Met veel misbaar verliet hij zijn plek aan de rand van de ijsvloer.

Panin maakte zijn oefening af en wachtte tot zijn concurrent het ijs betrad. Salchov zat nog boordevol emotie over het vermeende onrecht dat hem was aangedaan en reed een matige oefening. De verplichte figuren waren toch al niet zijn sterkste kant. Het leed dan ook geen twijfel dat Panin op het eerste onderdeel een voorsprong had genomen.

Toen kwam echter de jury-uitslag. Slechts Wendt (Duitsland) en Sanders (Rusland) zetten de Rus op de eerste plaats. Tot ontzetting van Panin kreeg Ulrich Salchov de hoogste waardering. Dat kon toch niet waar zijn? Het Zweedse jurylid Hörle en de Zwitser Hügel, een persoonlijke vriend van Salchov, hadden Salchov op de eerste plaats staan en hadden Panin zelfs schaamteloos als vierde geklasseerd. Ook Henning Grenander, een ex-Zweed die nu voor Groot-Brittannië achter de jurytafel zat, had de voorkeur gegeven aan Salchov. Zoveel partijdigheid was meer dan Panin aankon. Toen ook een officieel Russisch protest niets uithaalde, staakte hij de strijd.