Op zijn tiende sterfdag heeft Elfstedenwinnaar Jeen van den Berg nog steeds zeventien baanrecords in handen
Schaatslegende Jeen van den Berg overleed op 8 oktober 2014, onder meer de winnaar van de Elfstedentocht van 1954. Er staan nog steeds baanrecords op zijn naam, zoals in Beetsterzwaag en Beetgummermolen.
Jeen van den Berg in 1955, foto Harry Pot via het Nationaal Archief
In het dagelijks leven was Jeen van den Berg leraar. Als het vroor, stond hij op het ijs. Zijn hoogtepunt was de Elfstedentocht van 1954, die hij won.
Dat Van den Berg veel meer was dan een Elfstedenrijder blijkt door een terugblik op de winter van 1956. Het waren formidabele schaatsweken met wedstrijden en toertochten door heel het land. Van den Berg had het daarom erg druk. Zo’n twee maanden lang reed hij wedstrijden van 500 meter tot 200 kilometer, waarbij hij vaak meedeed om de prijzen. Voordat hij in Nederland in actie kwam, was hij in Noorwegen, Zwitserland en Italië voor trainingen en wedstrijden.
Voor een prijzenrijder als Van den Berg waren dat de weken waarin er geïncasseerd kon worden. Er was tenslotte geen enkele zekerheid of er het volgende jaar wéér een ijswinter zou zijn en of hij dan wéér in eigen land kon rijden. Van den Berg kwam in die maanden daarom waarschijnlijk alleen even thuis als er in zijn auto geen ruimte meer was voor nóg meer prijzen. Even uitladen, en dan weer snel naar de volgende wedstrijd.
Stille getuigen
Precies tien jaar na zijn dood heeft de voormalige schaatser nog steeds een aantal baanrecords in handen. Dat blijkt uit gegevens van Schaatsstatistieken.nl en Marnix Koolhaas.
Dat klinkt groter dan het is, omdat de meeste van die tijden werden gereden op eenmalige ijsbanen. Er kwam daarna soms nooit meer een topschaatser in actie. Dat neemt niet weg dat deze baanrecords nog wel bestaan.
Het oudste staat sinds 1952 op de 1500 meter in Faavang in Noorwegen. In eigen land gaat deze lijst – zie hieronder – inmiddels ruim zeventig jaar terug, naar de Friese kampioenschappen op de langebaan in Kortezwaag. ‘Een onvergetelijk mooie race,’ schreef de Leeuwarder Courant over de 5000 meter van Van den Berg.
Hij verbrak daarbij zelfs het nationale record van Dolph van der Scheer uit 1929. ‘De baan voldeed aan de gestelde eisen, zodat een aanvraag voor de erkenning van het nieuwe record van Jeen van den Berg is ingediend.’ Voordat dit was afgehandeld, reed Kees Broekman alleen nog sneller bij wedstrijden in Rotterdam.
Hup meester!
In Beetsterzwaag stonden enkele scholieren van Van den Berg langs de route en dan niet alleen om hem toe te juichen. Stel je eens voor, zo zeiden ze tegen een verslaggever van de Leeuwarder Courant, dat hun leraar zou verliezen. “Dan zullen wij hem morgen wel eens krijgen!”
Op de 5000 meter reed Van den Berg iedereen eruit in een tijd van 10.02,04. Dat was onder luid gejuich: “Hup meester!” Zo had hij niet alleen de wedstrijd gewonnen, met een baanrecord dat bijna zeventig jaar later nog steeds staat, maar wist hij ook dat hij de volgende dag rustig les kon geven.
Elfstedenlegende
In 1963 was Van den Berg een nationale bekendheid als winnaar van de Elfstedentocht. Hij reed in die koudste winter van de vorige eeuw aan de lopende band.
‘Deze winter bijvoorbeeld,’ merkte Het Parool op, ‘heeft hij wedstrijden gereden waar dat mogelijk was en voor zover zijn werk het toe stond. Langebaan, afvalwedstrijden, koppelwedstrijden, lange-afstandstochten en bijna aldoor met succes. Jeen van den Berg is het nog niet verleerd. Gisteren startte hij in Kampen voor een wedstrijd over 500, 1500 en 5000 meter.’
Hij hoefde toch niet voor de klas te staan, zei hij tegen de verslaggever. “Ik kreeg vrij omdat de kinderen ijsvrij hadden en dan kan de meester ook worden gemist.”
Er waren al wel maatregelen genomen voor het geval er een Elfstedentocht zou komen. ‘Meester Van den Berg heeft al gezorgd voor een vervanger in de vijfde klas van de Coehoorn van Scheltingaschool in Heerenveen, voor de dag dat de grote strijd zal worden gehouden.’
Die dag kwam er inderdaad, waar Van den Berg als derde eindigde.
Good old Jeen
In de winter van 1966 reed Van den Berg in Elsloo op de 1500 en 3000 meter zijn laatste baanrecords, die nog steeds staan. Hij moet de snelste tijd op de 1500 meter wel delen met Tony Ferwerda, wat niet wegneemt dat zij toen de snelsten ooit waren op een Friese baan.
‘De bijzonder mooie ijsvloer op de Stobbepoel tussen Elsloo en Makkinga leek gistermiddag een Friese Alma Ata,’ meldde de Friese Koerier. ‘Er werden op alle drie afstanden onwaarschijnlijk snelle tijden genoteerd, waarbij good old Jeen van den Berg uit Heerenveen zich verrassend goed weerde.’
De baanrecords van Jeen van den Berg
Kortezwaag
7 februari 1954
- 5000 meter: 8.57,5
Rhenen
20 februari 1955
- 1500 meter: 2.50,4
- 3.000 meter: 6.14,0
Beetsterzwaag
23 februari 1955
- 1500 meter: 2.47,7
- 5000 meter: 10.02,4
Beetgummermolen
10 februari 1956
- 500 meter: 49,2
- 1500 meter: 2.34,1
- 3000 meter: 5.28,0
Berkenwoude
25 februari 1956
- 5000 meter: 9.15,1
Oudkerk
28 december 1961
- 1500 meter: 2.29,4
- 5000 meter: 9.09,5
Kampen
15 januari 1963
- 5000 meter: 9.09,8
Gorredijk
19 januari 1964
- 13000 meter: 5.15,4
Makkinga
27 februari 1964
- 3000 meter: 5.18,8
Elsloo
18 januari 1966
- 1500 meter: 2.22,6
- 3000 meter: 4.52,8
Faavang, Noorwegen
27 januari 1952
- 1500 meter: 2.34,6
