Schaatsvereniging Thialf uit Heerenveen werd al in 1855 opgericht

IJsstadion Thialf verkeert in grote problemen. De geschiedenis van deze baan gaat terug tot 1855 naar de Heerenveense schaatsvereniging Thialf. Het was één van de eerste van ons land, na Harlingen en Leeuwarden.

Ard Schenk (links) en Magne Thomassen in 1968 op de ijsbaan van Thialf, toen nog onoverdekt. Foto Eric Koch  het Nationaal Archief 

De eerste keer dat Thialf in de krant stond, was in een advertentie van 21 december 1885 in de Leeuwarder Courant. Daarin werd een ‘hardrijderij op schaatsen door mannen’ aangekondigd voor 24 december – ‘ijs en weder dienende’. Door de invallende dooi werd die op het laatste moment afgelast.

Wie was Thialf?

De schaatspioniers in Heerenveen besloten dus om de naam Thialf te verbinden aan hun club en bijhorende natuurijsbaan. Op de website van de huidige schaatsbaan staat dat er voor Thialf verschillende historische betekenissen bestaan, zoals Koning van de Winter en Noorse god. ‘De naam is afgeleid van Thialfi, een naam uit de mythologie, die een dienaar was van de god van de donder. Thialfi was zeer sportief, slim en een echte waaghals.’

Zo makkelijk ligt het echter niet, vindt schaatshistoricus Marnix Koolhaas. ‘Thialf was destijds een vrijwel onbekende figuur uit de Germaanse mythologie, het hulpje van de Scandinavische halfgod Thor, god van de donder.’ Dat die dan ook nog eens sportief, slim en een waaghals was, wist helemaal niemand.

Vóór 1855 verschenen er inderdaad amper Nederlandstalige teksten over Thialf of Thialfi. In 1811 was er het boek Hedendaagsche vaderlandsche bibliotheek van wetenschap, kunst en smaak, waarin Thialf als dienaar van Thor werd neergezet, maar daarbij stond niet dat hij ook nog sportief en slim was. Verder bestaat er geen enkele Nederlandstalige bron ouder dan 1855 waarin Thialf, schaatsen en de winter met elkaar werden verbonden.

De naam komt dan oorspronkelijk inderdaad uit de Noorse mythologie, maar daarmee houdt het op. De winterse Thialf is eerder een figuur uit de Friese mythologie, geboren in 1855 in de hoofden van de schaatspioniers van Heerenveen.

Internationale roem

De Heerenveense vereniging had vanaf het begin een bekende en populaire ijsbaan. Sportpionier Pim Mulier schreef al in 1893 dat het de fraaiste banen waren, die ooit voor wedstrijden waren gebruikt. En nog gezellig ook: ‘Zeer dikwijls ging men een poosje ontdooien in de Koninginnetent, alwaar een Friesch meisje in nationaal costuum in het buffet stond.’

In de jaren 60 van de vorige eeuw veranderde het Nederlandse schaatsen ingrijpend met de komst van kunstijsbanen in Amsterdam en Deventer. Ook Heerenveen ging mee in deze nieuwe ontwikkeling en kreeg in 1967 zo’n baan. Om de plaatselijke schaatstraditie in stand te houden, werd gekozen voor de naam Thialf. Na 111 jaar werd zo de natuurijsbaan veranderd in een kunstijsbaan – onafhankelijk van strenge winters. ‘De natuur overbodig’, vatte de Telegraaf dit op 18 november 1966 heel nauwkeurig samen.

Een Poolse schaatstrainer nam tijdens de bouw een kijkje en stond met de mond open: “Ik ben op de kunstijsbanen in Zweden, Rusland, Grenoble en uiteraard Warschau geweest. Maar dit spant de kroon. Het is een schitterend project. Over enkele jaren zal de hele schaatswereld weten wat Thialf Heerenveen betekent.” Hij kreeg gelijk.

Het rumoerigste moment op die oude baan – nog in de jaren zónder dak – is ongetwijfeld het EK allround van 1971 geweest. Jan Bols verspeelde een zekere eindzege door een verkeerde wissel, waarna het publiek de schuld gaf aan de scheidsrechters en Dag Fornaess uit Noorwegen, de uiteindelijke kampioen. Er was rumoer en opstand met bommeldingen en bedreigingen van het doorgaans zo sportieve publiek. Een Zweedse journalist schreef daarna zelfs dat er doden waren gevallen, maar die man was gek en/of dronken.

Overdekt

Waar wél bijna ongelukken waren geweest, was bij de opening van Thialf als overdekte ijsbaan op 14 februari 1987 – het volgende nieuwe hoofdstuk in deze geschiedenis. Het was tijdens de eerste dag van het WK allround, waarvoor veel te mensen waren toegelaten. In een terugblik van Andere Tijden Sport uit 2012 zeiden enkele ooggetuigen dat er levensgevaarlijke situaties waren ontstaan. Zo moesten kinderen worden ontzet, die klem stonden tegen de boarding. Sportief was het een onbetwist hoogtepunt met zeven nieuwe wereldrecords in één weekend.

Inmiddels is de baan niet meer de snelste ter wereld, want nieuwe wereldrecords worden tegenwoordig op de hooglandbanen van Salt Lake City en Calgary gereden. Wat Thialf echter onderscheidt van de rest van de wereld is de enorme betrokkenheid van het publiek bij de grote evenementen. Vooralsnog dan, want de problemen in Heerenveen worden steeds groter.