Ten aanval! Weg met de stokoude baanrecords

Nederland ligt vol vergeten baanrecords, gereden door legendarische schaatsers als Ard Schenk, Atje Keulen-Deelstra en zelfs Jaap Eden.

Atje Deelstra en Hennie Mulder in 1961 in Beesterzwaag

Op de Jaap Edenbaan in Amsterdam is zaterdag de Ard en Keessiebokaal met als doel om het baanrecord op de 1.500 meter te verbreken. In 1971 reed Ard Schenk daar 2.04,4 op deze afstand, wat daarna nooit meer is verbroken. Floris Root, Bart Vreugdenhil, Jeroen Janissen en Ronald Ligtenberg zijn zaterdag de schaatsers die het opnemen tegen de geschiedenis en speciaal voor de gelegenheid wollen truien en vaste schaatsen aantrekken, zo meldt Schaatsen.nl.

Drie jaar geleden deed Sportgeschiedenis al eens een oproep voor zo’n evenement. ‘Nederland ligt vol vergeten baanrecords,’ schreven we toen, ‘gereden door legendarische namen als Ard Schenk, Atje Keulen-Deelstra en zelfs Jaap Eden. Organiseer daar nieuwe wedstrijden met deze plaatselijke geschiedenis als beginpunt.’ In Amsterdam gaat dit dus nu eindelijk gebeuren, overigens zonder dat wij ons daarmee hebben bemoeid.

Er zijn heel veel van zulke vergeten baanrecords, blijkt uit een overzicht dat Sportgeschiedenis.nl in 2014 kreeg van de website Schaatsstatistieken.nl – een enorm bestand van ruim duizend pagina’s! De meeste zullen nooit meer worden verbeterd, omdat die locaties simpelweg niet meer bestaan. Er zijn echter ook nog banen, die wél bestaan of opnieuw tot leven kunnen worden geblazen tijdens een fijne winterse periode. Met behulp van die gegevens kunnen de plaatselijke schaatsers de aanval openen op baanrecords van schaatslegendes, die in sommige al tientallen jaren dood zijn.

Achlum, Rijsoord en Akkerwoude

Die baanrecords zijn trouwens erg leuk om te bestuderen, want hierdoor is het makkelijk te herleiden wanneer de koude winters zijn geweest. Tenslotte werden vroeger alleen wedstrijden gereden op natuurijs en dat is er niet tijdens een kwakkelwinter. Die stokoude tijden gaan dus terug naar stevige winters als 1929, 1933, 1956 en natuurlijk 1963. Soms gaan ze zelfs terug tot de negentiende eeuw!

Zo duiken namen op als Jeen van den Berg, Reinier Paping, Siem Heiden, Atje Keulen-Deelstra en Gonne Donker, in 1937 Nederlands eerste vrouw op een WK. Ze reden baanrecords in plaatsen als Beetgumermolen, Eibergen of Kerkdriel. De geringe omvang van dergelijke gehuchten of dorpen maakte voor de dagbladen echter niets uit, want ze stuurden er gewoon verslaggevers heen. Terugzoekend in de krantenarchieven vinden we altijd wel weer een vermelding van die wedstrijden – óók in Achlum, Rijsoord of Akkerwoude. Schaatsen is tenslotte onderdeel van een grotere Nederlandse cultuur.

Ard en Keessie

Zaterdag wordt dus een aanval gedaan op een baanrecord van Ard Schenk uit 1971. In de winter van 1963 heeft deze schaatser de nodigde statistische sporen achtergelaten, alhoewel Kees Verkerk dat seizoen nog veel succesvoller was. De banen van Abcoude, ’s Gravendeel en Ter Aar hebben allemaal nog baanrecords van Verkerk uit die tijd.

De mooiste is van 16 en 17 februari 1963 in Graft, waar Verkerk voor de eerste keer tegen Schenk reed. Beide namen zijn verankerd in de staande baanrecords van dit Noord-Hollandse dorp. Niet gek ook, want daarna is er in Graft nooit meer zo’n grote wedstrijd gereden.

Ook mooi is dat Verkerk nog steeds de snelste tijd heeft op de baan van Puttershoek – zijn thuisbasis. Op 29 december 1962 reed hij als jongeling 2.25,9 op de 1500 meter, en is daarna nooit meer verbeterd. En dat terwijl die baan daarna wél in gebruik is gebleven, alhoewel er volgens clubvoorzitter Wim Westdijk sinds 2002 een nieuwe ijsbaan ligt. Puttershoek en Verkerk blijven zo ook op deze manier historisch aan elkaar verbonden.

Henk van der Grift

Reinier Paping Memorial

Met deze historische gegevens kan een ijsclub prachtige wedstrijden organiseren – op dezelfde manier als in Amsterdam gebeurt. De plaatselijke sportgeschiedenis dient dan als inspiratie voor een nieuw evenement, voor als er weer eens een goede winter is.

Op 3 februari 1956 bijvoorbeeld reed Reinier Paping de 5000 meter op de baan van Emmeloord in 9.34,4. Die baan bestaat nog steeds, waarop bij de eerste de beste winterse gelegenheid de Reinier Paping Memorial moet worden gereden, met als voornaamste opdracht om de tijd uit 1956 van deze schaatslegende te verbeteren. Wie schaatst Reinier Paping uit de boeken van Emmeloord?

Ter inspiratie zijn hier nog wat van die opmerkelijke staande baanrecords:

• 11 januari 1893: Jaap Eden , Paterswolde, 5000 m, 9.16.8
• 26 januari 1914, Coen de Koning, Amstelveen, 3000 m, 6.19,9
• 24 januari 1940: Gonne Donker, Aalsmeer, 500 m, 58,6
• 9 februari 1956: Henk van der Grift, Nieuw Loosdrecht, 500 m, 50,6
• 10 februari 1956, Jeen van den Berg, Beetgummermolen, 500 meter, 49,2
• 29 december 1962: Kees Verkerk, Puttershoek, 1500 m, 2.25.9
• 30 december 1969, Ans Schut, Gorredijk, 1.500 m, 2.54.0,
• 1 januari 1970: Atje Keulen-Deelstra, Akkerwoude, 1500 m, 2.42.2
• 19 januari 1980: Evert van Benthem, Nagele, 1500 m, 2.18,8

En voor zaterdag veel succes!

Reinier Paping en Jeen van den Berg in 1963 bij de opening van de Jaap Edenbaan